วิทยานิพนธ์ระดับมหาบัณฑิต ปี 2561
ประวัติศาสตร์ภูมิปัญญาว่าด้วย “สันติวิธี” ของภาคประชาสังคมชายแดนใต้ ระหว่างทศวรรษ 2470 ถึง 2550
โดย สัมพันธ์ วารี
ดาว์นโหลดได้ที่ http://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:165753

บทคัดย่อ

งานวิจัยชิ้นนี้ได้ทำการศึกษาประวัติศาสตร์ภูมิปัญญาว่าด้วย “สันติวิธี” ของภาคประชาสังคมชายแดนใต้ ระหว่างทศวรรษ 2470 ถึง 2550 ด้วยแนวทางการศึกษา “ประวัติศาสตร์ภูมิปัญญา” โดยมีวัตถุประสงค์คือ (1) ศึกษาและอธิบายพัฒนาการการเคลื่อนไหวของภาคประชาสังคมชายแดนใต้ในแนวทางสันติวิธีระหว่างทศวรรษ 2470 ถึงทศวรรษ 2550 (2) ศึกษาและอธิบาย “ปัจจัย” ที่นำมาสู่กระบวนการก่อตัว ปรับใช้ รวมถึงส่งต่อภูมิปัญญาว่าด้วยสันติวิธีของภาคประชาสังคมชายแดนใต้ระหว่างทศวรรษ 2470 ถึงทศวรรษ 2550 และ (3) ศึกษาและอธิบาย “ลักษณะ” ของภูมิปัญญาว่าด้วยสันติวิธี และ “กระบวนการ” ก่อตัว ปรับใช้ รวมถึงส่งต่อภูมิปัญญาว่าด้วยสันติวิธีของภาคประชาสังคมชายแดนใต้ที่เกิดขึ้นระหว่างทศวรรษ 2470 ถึงทศวรรษ 2550 ซึ่งได้แบ่งออกเป็น 4 ช่วงเวลา ได้แก่ ช่วงแรก ภาคประชาสังคมชายแดนใต้ในช่วงทศวรรษ 2470 ถึงทศวรรษ 2490 ช่วงที่สอง ภาคประชาสังคมชายแดนใต้ในช่วงทศวรรษ 2500 ถึงทศวรรษ 2510 ช่วงที่สาม ภาคประชาสังคมชายแดนใต้ตั้งแต่ทศวรรษ 2520 ถึงก่อนเหตุการณ์ความไม่สงบระลอกใหม่ พ.ศ. 2547 และช่วงที่สี่ ภาคประชาสังคมชายแดนใต้หลังเหตุการณ์ความไม่สงบระลอกใหม่ พ.ศ. 2547 ถึงทศวรรษ 2550 จากการศึกษาพบว่า ภาคประชาสังคมชายแดนใต้มีพัฒนาการการเคลื่อนไหวในแนวทางสันติวิธีหรือการไม่ใช้ความรุนแรงเพื่อพยายามหาทางออกให้กับปัญหาต่างๆ ในพื้นที่ชายแดนใต้มาอย่างต่อเนื่อง โดยในแต่ละช่วงเวลาจะมีความโดดเด่นแตกต่างกันไปภายใต้บริบทที่เปลี่ยนแปลง และเมื่อศึกษาในมิติประวัติศาสตร์ภูมิปัญญา ก็จะพบว่า “ปัจจัย” ที่ทำให้เกิดกระบวนการก่อตัว ปรับใช้ และส่งต่อภูมิปัญญาว่าด้วยสันติวิธีในแต่ละช่วงเวลานั้น จะมีทั้งที่คล้ายคลึงและแตกต่างกันไป ทั้งนี้ ปัจจัยที่มีลักษณะคล้ายคลึงกันในแต่ละช่วงเวลา คือ “บทบาทของรัฐไทย” ในการออกนโยบาย ยุทธศาสตร์ โครงการต่างๆ อีกทั้ง ยังพบว่า แม้ในทศวรรษ 2470 ถึง ทศวรรษ 2530 ภาคประชาสังคมชายแดนใต้จะยังไม่ได้มีการยึดโยงกับ ‘คำ’ หรือ ‘แนวคิด’ สันติวิธีโดยตรง แต่ทว่าภาคประชาสังคมชายแดนใต้ในช่วงเวลาดังกล่าวก็มีองค์ความรู้หรือแนวคิดต่างๆ ที่มี “ลักษณะ” ของสันติวิธี/การไม่ใช้ความรุนแรงหรือเรียกได้ว่าเป็น “ภูมิปัญญาว่าด้วยสันติวิธี” อยู่ด้วยเช่นกัน โดยองค์ความรู้หรือแนวคิดเหล่านั้นถือเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้เกิดการเคลื่อนไหวในแนวทางสันติวิธี จนกระทั่งตั้งแต่ทศวรรษ 2540 เป็นต้นมาแนวคิดสันติวิธีจึงได้ถูกกล่าวถึงและหยิบใช้จากภาคประชาสังคมชายแดนใต้อย่างเป็นกิจจะลักษณะและเป็นที่แพร่หลายในที่สุด นอกจากนี้ ยังพบว่า “กระบวนการ” ก่อตัว ปรับใช้ และส่งต่อภูมิปัญญาว่าด้วยสันติวิธีของภาคประชาสังคมชายแดนใต้ระหว่างทศวรรษ 2470 ถึงทศวรรษ 2550 นั้น เกิดขึ้นโดยมีความหลากหลาย อาทิ การศึกษาเล่าเรียน การเดินทางหาประสบการณ์ การรวมตัวเพื่อจัดกิจกรรมต่างๆ การผลิตสื่อสิ่งพิมพ์และสื่อใหม่ๆ และเกิดขึ้นโดยมีบทบาทจากผู้คนในหลายภาคส่วน ทั้งในพื้นที่ชายแดนใต้และนอกพื้นที่ชายแดนใต้ อันแสดงให้เห็นเครือข่ายทางภูมิปัญญาที่เกิดขึ้นในแต่ละช่วงเวลา