เฮเลน เคลเลอร์ สตรีผู้ไม่ยอมแพ้ต่อโชคชะตาของตัวเอง

“แม้โลกนี้จะเต็มไปด้วยความทุกข์ยาก แต่ก็เต็มไปด้วยหนทางที่จะเอาชนะมัน”

- เฮเลน เคลเลอร์ (Helen Keller) -

โดย เบญญาภา สงวนตระกูล

นักศึกษาชั้นปีที่ 4 สาขาวิชาประวัติศาสตร์

อาจารย์ที่ปรึกษา อ.ดร.ชนกพร ชูติกมลธรรม

เชื่อว่าทุกคนในโลกใบนี้ไม่ว่าจะเป็นใคร อยู่ที่ไหน หรืออายุเท่าไร ล้วนแล้วแต่ต้องเจอกับปัญหาและอุปสรรคมากมายในชีวิตที่เข้ามาบั่นทอนกำลังใจและทำให้รู้สึกท้อ เช่นเดียวกับ เฮเลน อาดัมส์ เคลเลอร์ (Helen Adams keller) สตรีที่โชคชะตาไม่เข้าข้างจนทำให้ต้องพบเจอกับอุปสรรคอันยิ่งใหญ่ตั้งแต่เธอยังเป็นเด็ก แต่เธอก็ไม่ย่อท้อต่อความยากลำบากและพยายามก้าวผ่านอุปสรรคเหล่านั้นจนกลายมาเป็นสตรีที่มีชื่อเสียง ซึ่งได้สร้างผลงานที่เป็นคุณูปการและเป็นแรงบันดาลใจให้แก่ผู้คนทั่วโลก

จากแสงสว่างสู่ความเงียบงันและมืดมิด

เฮเลน เคลเลอร์ เกิดเมื่อวันที่ 27 มิถุนายน ค.ศ. 1880 ที่เมืองทัสคัมเบีย (Tuscumbia) ซึ่งเป็นเมืองเล็ก ๆ ที่ตั้งอยู่ทางตอนเหนือของรัฐอลาบามา (Alabama) ในประเทศสหรัฐอเมริกา เมื่อแรกเกิดนั้นร่างกายของเฮเลนยังปกติสมบูรณ์ดีทุกอย่าง แต่พอเธอมีอายุได้ 19 เดือน โลกที่เธอเคยมองเห็นก็กลับกลายเป็นความมืดมิดและเสียงที่เธอเคยได้ยินกลับกลายเป็นความเงียบสงัด เฮเลนล้มป่วยด้วยโรคที่เกี่ยวกับสมองซึ่งเชื่อว่า คือโรคอีดำอีแดง (Scarlet Fever) เชื้อไวรัสได้ทำลายประสาทตาและหูของเธอจนทำให้เธอตาบอดและหูหนวกสนิท ประกอบกับการที่ยังพูดไม่ได้จึงส่งผลให้การสื่อสารกับคนอื่นของเธอทำได้อย่างจำกัด ซึ่งสิ่งนี้ได้บ่มเพาะให้อารมณ์ร้ายภายในตัวเธอมีสะสมมากขึ้นทุกวัน ๆ

          จากที่เคยมองเห็นและเคยได้ยินมาก่อน พอมาล้มป่วยและเป็นเช่นนี้เฮเลนจึงไม่สามารถเข้าใจสิ่งใดได้เลย เธอคิดว่าต้องมีใครสักคนแกล้งเธออย่างแน่นอน เธอจึงมักโกรธ กรีดร้อง มีอารมณ์ฉุนเฉียว ทำลาย      ข้าวของ และชอบแกล้งคนอื่นอยู่ตลอด จนญาติ ๆ พากันเรียกเธอลับหลังว่า “Monster” หรือที่แปลว่าสัตว์ประหลาด และยิ่งเธอมีความต้องการจะสื่อสารมากเท่าไรเธอก็จะยิ่งหงุดหงิดมากขึ้นเท่านั้น เพราะภาษาท่าทางที่เธอคิดขึ้นมีอยู่จำกัดทำให้ไม่สามารถสื่อถึงสิ่งที่อยู่ในใจของเธอออกมาได้ทั้งหมด

          ความทุกข์ที่มีอยู่ท่วมท้นในใจของเฮเลนเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ จนในที่สุดพ่อกับแม่ของเธอก็ได้ตัดสินใจพาเธอไปรักษาเมื่อเธอมีอายุได้ 6 ขวบ พวกเขาได้รับคำแนะนำให้พาเธอไปหา อเล็กซานเดอร์ เกรแฮม เบลล์ (Alexander Graham Bell) และที่นั่นเองที่เป็นเหมือนประตูสู่ชีวิตใหม่ของเธอ ดอกเตอร์เบลล์ปฏิบัติและเล่นกับเธออย่างดี หลังจากการพบปะกันในครั้งนั้นเขาก็ได้ส่งหญิงสาวคนหนึ่งจากสถาบันเพอร์คินส์ (Perkins Institution for the Blind) ให้ไปเป็นครูของเฮเลน ซึ่งหญิงสาวคนนี้เป็นคนที่จะมาทำให้ชีวิตของเฮเลนเปลี่ยนไป

จากวันที่มีแต่ความว่างเปล่าสู่วันที่จิตวิญญาณของเธอได้เกิดใหม่

          หญิงสาวที่ถูกส่งให้มาเป็นครูของเฮเลน คือ แอนน์ ซัลลิแวน (Anne Sullivan) ผู้ซึ่งมีโชคชะตาที่ไม่ได้ดีไปกว่าเฮเลนเท่าไรนัก เธอเกิดในครอบครัวยากจนที่อพยพหนีมาจากประเทศไอร์แลนด์ เมื่อมีอายุได้    5 ขวบ เธอติดเชื้อแบคทีเรียที่ทำให้เป็นโรคริดสีดวงตา (Trachoma) ซึ่งเธอไม่ได้รับการรักษาจนเมื่อเวลาผ่านไปผลกระทบและความเจ็บปวดจากโรคนี้ก็ได้ทำให้เธอเริ่มสูญเสียการมองเห็นมากขึ้นเรื่อย ๆ แต่ความโชคร้ายของแอนน์ไม่ได้หยุดเพียงเท่านี้ หลังจากที่แม่ของเธอเสียชีวิตตอนเธอมีอายุประมาณ 8 ขวบ พ่อของเธอก็ตัดสินใจทิ้งเธอกับน้องชายไป ทั้งสองจึงถูกส่งไปอยู่ในบ้านสงเคราะห์คนจนที่ทั้งแออัดและมีอัตราการเสียชีวิตสูง แต่ยังไม่ทันที่อะไรจะเข้าที่เข้าทาง น้องชายของเธอก็ดันมาล้มป่วยและเสียชีวิตลง อย่างไรก็ตามในความโชคร้ายก็ยังมีโชคดีอยู่ แอนน์ก้าวผ่านช่วงเวลาอันย่ำแย่เหล่านั้นและได้เข้าไปศึกษาที่สถาบันเพอร์คินส์ซึ่งเป็นสถาบันสอนภาษาสำหรับคนตาบอด นอกจากนี้เธอยังได้เข้ารับการผ่าตัดดวงตาจนสามารถกลับมามองเห็นเป็นปกติได้อีกครั้ง เธอเรียนอยู่ที่นี่จนจบการศึกษาเมื่ออายุ 20 ปี แล้วจึงมาเป็นครูของเฮเลน

          การสอนเด็กที่ทั้งตาบอด หูหนวก และเป็นใบนั้นดูเหมือนจะทำได้ยากแต่ก็คงไม่มีอะไรยากเกินความพยายามของแอนน์ที่นอกจากจะมีความรู้และทักษะที่ดีเยี่ยมแล้ว เธอยังมีความรัก ความเมตตา และความมุ่งมั่นอดทนด้วย เธอเริ่มสอนโดยการนำตุ๊กตามาให้เฮเลนเล่นซึ่งเป็นตุ๊กตาที่เด็กตาบอดจากสถาบันเพอร์คินส์ส่งมาให้ ขณะที่เฮเลนกำลังเล่นอยู่เธอก็ใช้นิ้วสะกดคำว่า “d-o-l-l” ลงบนมือของเฮเลน เฮเลนสนใจและเริ่มเลียนแบบจนเขียนได้แต่ก็ยังไม่รู้ว่าที่ตนทำอยู่นั้นคือการสะกดคำหรือไม่รู้แม้แต่ว่าคำ ๆ นั้นหมายถึงอะไร

          วันต่อมาแอนน์สอนเรื่องตุ๊กตาเช่นเดิมแต่เฮเลนกลับไม่พอใจเพราะรู้สึกว่าเป็นเรื่องซ้ำซาก เธอระบายความโกรธด้วยการทำลายตุ๊กตาที่ครูให้จนกลายเป็นชิ้นเล็กชิ้นน้อย แอนน์ไม่ได้มีท่าทีตอบโต้อะไร เธอเพียงแค่กวาดเศษตุ๊กตาไปไว้ข้างเตาผิงและรอให้เฮเลนใจเย็นลงแล้วจึงพาเฮเลนออกไปเดินเล่นที่สวน ระหว่างเดินเล่นแอนน์หันไปเห็นคนกำลังสูบน้ำขึ้นจากบ่อ เธอจึงดึงมือของเฮเลนไปรองใต้ก๊อกน้ำและเมื่อน้ำไหลผ่านมือ เธอก็เขียนคำว่า “w-a-t-e-r” ลงบนมืออีกข้างหนึ่งของเฮเลน ช่วงวินาทีนั้นเองที่โลกอันมืดมิดของเฮเลนได้เปลี่ยนไป เธอเข้าใจถึงสิ่งที่แอนน์กำลังพยายามทำซึ่งก็คือการสอนภาษาให้กับเธอ

          หลังจากนั้นเฮเลนได้เรียนรู้ถึงชื่อเรียกของสิ่งต่าง ๆ ผ่านการเขียนสะกดคำลงบนมือ แอนน์สอนเธอตั้งแต่เรื่องรอบตัวไปจนถึงเรื่องที่มีความซับซ้อนมากขึ้นอย่างวรรณกรรมของเชคสเปียร์ การเขียนของเธอพัฒนาไปอย่างรวดเร็ว โดยหลังจากเรียนรู้คำแรกได้เพียงสามเดือนครึ่งเธอก็สามารถสร้างประโยคได้ด้วยตัวเธอเองและใช้ดินสอเขียนจดหมายสั้น ๆ ส่งไปหาแม่และญาติด้วยภาษาที่ยังถูกบ้างผิดบ้าง เมื่อเริ่มเขียนหนังสือได้แล้วขั้นต่อมาแอนน์ได้พาเธอไปเรียนการอ่านอักษรเบลล์ (Braille) ที่สถาบันเพอร์คินส์ และเมื่อมีอายุได้ 10 ขวบ แอนน์ก็พาเธอไปที่โรงเรียนฮอเรสมาน (Horace Mann School for the Deaf) ที่ซึ่งเธอได้เริ่มทำสิ่งใหม่ที่เธอไม่เคยทำมาก่อนในชีวิตนั่นคือ การเรียนพูด โดยวิธีที่ซารา ฟูลเลอร์ (Sarah Fuller) ครูใหญ่ของโรงเรียนสอนเธอคือ ให้เธอวางนิ้วลงไปบนริมฝีปากและลำคอของครูในขณะที่กำลังพูดเพื่อที่เธอจะได้รับรู้ถึงความรู้สึกเวลาเปล่งเสียงต่าง ๆ ออกมา เฮเลนเรียนรู้อย่างรวดเร็วและภายในเวลาไม่นานเธอก็สามารถเปล่งเสียงเป็นคำพูดประโยคแรกได้ว่า “It is warm” แม้จะยังเป็นประโยคที่ตะกุกตะกักแต่ก็ทำให้เธอดีใจมาก เธอฝึกฝนการพูดไปเรื่อย ๆ จนในที่สุดก็สามารถพูดได้อย่างชัดเจนและมั่นใจ

จากความมุ่งมั่นและอดทนสู่แรงบันดาลใจแก่คนทั่วโลก

          เฮเลนมีความมุ่งมั่นในการเรียนมาก เมื่อสามารถพูด เขียน และอ่านอักษรเบลล์ได้แล้ว เธอได้เริ่มการผจญภัยครั้งใหม่ตอนที่เธอมีอายุ 16 ปี โดยเข้าเรียนที่โรงเรียนเคมบริดจ์ (Cambridge School for Young Ladies) เธอได้เรียนหลากหลายวิชามีทั้งที่เธอชอบและไม่ชอบ ซึ่งในช่วงแรกของการเรียนนั้นถือเป็นช่วงเวลาที่ค่อนข้างยากลำบากสำหรับเธอด้วยข้อจำกัดที่เธอมีและด้วยเป็นการเรียนในโรงเรียนปกติทั่วไป แต่เฮเลนก็ไม่ละความพยายาม เธอตั้งใจเรียนโดยมีครูแอนน์คอยช่วยเหลือจนผ่านและสามารถสอบเข้าวิทยาลัยแรดคลิฟฟ์ (Radcliffe College) ได้ในปี ค.ศ. 1990 ขณะที่เธอมีอายุ 20 ปี

          การเรียนวิทยาลัยในฐานะผู้ที่มีข้อจำกัดทำให้เฮเลนต้องพบเจอกับอุปสรรคอยู่บ่อยครั้งเนื่องจากที่วิทยาลัยมีอุปกรณ์ในการช่วยเหลือเธอน้อยมาก เวลาเรียนครูแอนน์ก็ต้องคอยถ่ายทอดคำบรรยายโดยการใช้นิ้วเขียนบนมือเธอเพราะเธอไม่ได้ยินสิ่งที่อาจารย์สอน ทำให้เธอไม่สามารถจดเลคเชอร์ได้เลย แต่เธอก็ไม่ย่อท้อต่ออุปสรรคที่ต้องเจอและสามารถเอาชนะมันได้ทุกครั้งจนจบการศึกษาได้รับปริญญาในปี ค.ศ. 1904  ซึ่งที่วิทยาลัยนี้เองที่เธอได้เริ่มเขียนหนังสือเล่มแรกคือ The Story of My Life (1903) เป็นหนังสืออัตชีวประวัติของตัวเธอเองที่ในภายหลังจะถูกนำไปเขียนเป็นบทภาพยนตร์เรื่อง The Miracle Worker (1959) ของ William Gibson ที่ได้รับรางวัล Pulitzer Prize ในปีถัดมา และต่อมาได้ถูกนำไปสร้างต่อเป็นภาพยนตร์ใน  ชื่อเดียวกันโดย Arthur Penn ในปี ค.ศ. 1962

          หลังจากเรียนจบ เฮเลนได้กลายมาเป็นนักพูด นักเขียน และนักมนุษยธรรมที่มีชื่อเสียงโดดเด่น เธอได้ไปแสดงปาฐกถาในหลาย ๆ ที่ไม่ว่าจะเป็นในประเทศสหรัฐอเมริกาหรือในอีกหลายประเทศทั่วโลกโดยแน่นอนว่ามีครูแอนน์ไปด้วย นอกจากนี้เธอยังมีบทบาทสำคัญมากมายในสังคม ไม่ว่าจะเป็นการก่อตั้งมูลนิธิจำนวนมากเพื่อช่วยเหลือคนตาบอดและคนพิการ และเป็นนักรณรงค์ต่อต้านความรุนแรงและสนับสนุนสิทธิสตรี ซึ่งจากการเป็นแรงบันดาลใจให้คนทั่วโลกเธอจึงได้รับรางวัลและได้รับเกียรติจากสถาบันและองค์กรในหลายประเทศ รวมไปถึงเหรียญ Presidential Medal of Freedom จากประธานาธิบดีลินดอน เบนส์ จอห์นสัน (Lyndon Baines Johnson) ซึ่งถือเป็นรางวัลสูงสุดสำหรับพลเมือง เฮเลนอุทิศตนช่วยเหลือผู้คนจนถึงวาระสุดท้ายของชีวิตเธอ เธอเสียชีวิตลงเมื่อวันที่ 1 มิถุนายน ค.ศ. 1968 ที่เมืองเวสต์พอร์ต (Westport) ใน        รัฐคอนเนตติคัต (Connecticut)

ชีวิตของเฮเลนเป็นแบบอย่างและแรงบันดาลใจให้กับใครหลายคน เพราะถึงแม้โลกที่เธอมองเห็นจะมืดมิดแต่เปลวไฟแห่งความหวังของเธอก็ไม่เคยดับลง เธอเป็นสัญลักษณ์ของนักสู้ที่ไม่ยอมแพ้ ทำให้เห็นว่าทุกปัญหาและอุปสรรคที่ถาโถมเข้ามานั้นก็เป็นเหมือนบททดสอบซึ่งจะช่วยให้เราพัฒนาตนเองจนก้าวผ่านช่วงเวลาร้าย ๆ เหล่านั้นไปได้และกลายเป็นตัวเราในรูปแบบที่ดีขึ้น โดยถือเป็นโชคดีของเฮเลนที่ได้เจอกับแอนน์ผู้ที่เข้ามาจับมือและเดินไปพร้อม ๆ กับเธอ อย่างที่เธอเคยได้กล่าวไว้ว่า…

“การเดินไปพร้อมกับเพื่อนในความมืดดีกว่าการเดินคนเดียวในแสงสว่าง”

ซึ่งตลอดเวลาตั้งแต่ที่แอนน์ได้เข้ามาเปลี่ยนแปลงชีวิตของเฮเลน เธอทั้งสองก็ไม่เคยห่างจากกันเลย แอนน์คอยอยู่เคียงข้าง ให้กำลังใจ และช่วยเฮเลนแก้ปัญหาจนสามารถก้าวผ่านอุปสรรคที่ยากลำบากไปได้เสมอ แอนน์ติดตามเฮเลนไปทุกหนทุกแห่งเกือบทั้งชีวิตของเธอ และเป็นส่วนสำคัญที่ทำให้เด็กหญิงอารมณ์ร้ายในวันนั้นกลายมาเป็น “เฮเลน เคลเลอร์” ที่ยังคงถูกยกย่องและถูกพูดถึงอยู่ในทุกวันนี้

รายการอ้างอิง

หนังสือ

วิจิตรวาทการ หลวง. (2541). กุศโลบายสร้างความยิ่งใหญ่. กรุงเทพฯ: สร้างสรรค์บุ๊คส์.

วิชัย โชควิวัฒน. (2556). 10 ชีวิต 10 แรงบันดาลใจ. นนทบุรี: สถาบันสร้างเสริมสุขภาพคนพิการ (สสพ.).

สุภาพร. (ม.ป.ป.). ชีวประวัติและผลงานวีรสตรีสำคัญของโลก. กรุงเทพฯ: พิทยาคาร.

ออนไลน์

Mr. Donkey. (2560). “หากคิดว่าชีวิตตัวเองแย่สุดๆแล้ว…ลองอ่านเรื่องนี้” (ออนไลน์). เข้าถึงได้จาก: http://www.maodeep.com/หากคิดว่าชีวิตตัวเองแย/ (สืบค้นเมื่อวันที่ 5 ตุลาคม 2562)

nintara1991. (2561). “เฮเลน เคลเลอร์ เพราะพลังแห่งรัก และกำลังใจ เธอจึงมีวันนี้” (ออนไลน์). เข้าถึงได้จาก: https://goodlifeupdate.com/healthy-mind/99950.html (สืบค้นเมื่อวันที่ 5 ตุลาคม 2562)

The Editors of Encyclopaedia Britannica. (2019). “Helen Keller: American author and educator” [Online]. Available https://www.britannica.com/biography/Helen-Keller (สืบค้นเมื่อวันที่ 5 ตุลาคม 2562)

Anonymous. (n.d.). “Anne Sullivan” [Online]. Available: https://www.perkins.org/history/people/anne-sullivan (สืบค้นเมื่อวันที่ 6 ตุลาคม 2562)

Anonymous. (n.d.). “Helen Keller” [Online]. Available: https://www.perkins.org/history/people/helen-keller (สืบค้นเมื่อวันที่ 5 ตุลาคม 2562)

รูปประกอบจาก: https://www.perkins.org/history/people/anne-sullivan/medal

สาขาประวัติศาสตร์ รับนักศึกษา 3 รอบ รอบ 1 Portfolio 10 คน รอบ 3 รับตรงร่วมกัน 15 คน รอบ 4 Admission 10 คน

จาก "พม่าข้าศึก" ถึง "คนอื่นที่ไม่ใช่คนไกล" อ่าน "เที่ยวเมืองพม่า" ในฐานะสนามความรู้แบบอาณานิคม โดย อ.ธนภาษ เดชพาวุฒิกุล วันศุกร์ที่ 1 พฤศจิกายน 2562 เวลา 13.00-16.00 น. ห้อง 307 คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์

โดย ผศ.ดร.กรพนัช ตั้งเขื่อนขันธ์ และ ผศ.ศุภวิทย์ ถาวรบุตร

โดย อ.ดร. นยา สุจฉายา ศุกร์ที่ 23 ส.ค.2562 ห้อง 307 คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

สรุปโดย วิราวรรณ นฤปิติ

ปัจจุบันสื่อดิจิทัลเป็นช่องทางการเผยแพร่ความรู้ที่ได้รับความนิยมอย่างกว้างขวาง ดังที่ปรากฏหอจดหมายเหตุดิจิทัลเอกชนที่นอกจากจะมีประโยชน์ในด้านการท่องเที่ยวแล้ว ยังทำให้การศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ประวัติศาสตร์ครอบครัว อัตชีวประวัติบุคคล ประวัติศาสตร์สังคม เศรษฐกิจ การเมืองไม่ว่าจะระดับองค์กร สถาบัน ห้างร้าน สมาคม ฯ เต็มไปด้วยความหลากหลาย ผ่านทางช่องทางสื่อสังคมออนไลน์ในรูปแบบเว็บไซต์ ยูทูป เฟซบุ๊ก อินสตาแกรม ทวิตเตอร์ เช่น ThaiPublica iLaw The 101 World เพจบุคคลสาธารณะทางเฟซบุ๊ก ทั้งด้านอัตชีวประวัติ ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ฯลฯ เหล่านี้ที่ใช้สื่อออนไลน์เป็นฐานในการเผยแพร่ข้อมูลทั้งวิชาการและกึ่งวิชาการ รวมทั้งมีการปรับตัวของสำนักพิมพ์ยักษ์ใหญ่และสำนักพิมพ์น้องใหม่อีกมากมาย ที่หันเข้าหาช่องทางในการเผยแพร่ออนไลน์ และให้ความสำคัญกับการจัดเก็บข้อมูลดิจิทัลอย่างจริงจัง

สาขาวิชาประวัติศาสตร์ได้เล็งเห็นความสำคัญของสื่อดิจิทัล โอกาสในการพัฒนาวิชาชีพ และพันธกิจของนักประวัติศาสตร์ที่ปรับตัวตามโลกปัจจุบันนี้ จึงได้พัฒนาหลักสูตรการเรียนการสอนในระดับปริญญาโท หมวดวิชาประวัติศาสตร์สาธารณะ โดยจะเริ่มจัดการเรียนการสอนในปี พ.ศ. 2563 วิชาที่เปิดสอนประกอบไปด้วย 1) สัมมนาประวัติศาสตร์กับสื่อ (Seminar in History and the Media) 2) สัมมนาการสะสมและพิพิธภัณฑ์ (Seminar in Collecting and the Museum) 3) จดหมายเหตุและการอนุรักษ์ (Archive and Preservation) และ 4) สัมมนาประวัติศาสตร์สาธารณะ (Public History Seminar) เพื่อเป็นการเตรียมความพร้อมด้านการฝึกทักษะทางวิชาการประวัติศาสตร์ ที่สามารถนำไปปรับใช้ได้อย่างหลากหลาย

ก่อนที่หลักสูตรจะเปิดใช้จริงในปีหน้า สาขาวิชาประวัติศาสตร์ได้จัด “สัมมนาเชิงปฏิบัติการ: จดหมายเหตุดิจิทัล” ไปเมื่อวันศุกร์ที่ 23 สิงหาคม 2562  โดยได้เชิญ อ.ดร.นยา สุจฉายา อาจารย์ประจำภาควิชาบรรณารักษศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เป็นวิทยากรในหัวข้อ “จดหมายเหตุดิจทัลเอกชน: เมื่อเอกสารของเรากลายเป็นหลักฐานประวัติศาสตร์” ตลอดจนเยี่ยมชมการปฏิบัติงานจริงที่สำนักหอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์  

คำว่า “จดหมายเหตุ” ไม่ได้หมายถึงเพียงแค่เอกสารราชการที่บันทึกเหตุการณ์สำคัญของรัฐเท่านั้น แต่ยังหมายรวมทั้ง  วัตถุ สิ่งของที่อยู่ในชีวิตของสังคม ปัจจุบันบริษัทเอกชนทั้งในต่างประเทศและประเทศไทยต่างตื่นตัวกับการสร้างหอจดหมายเหตุขององค์กร หรือจดหมายเหตุธุรกิจ (business archives / corporate archives) อันเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการสร้างแบรนด์ (branding) ของบริษัท นอกจากนั้นยังมีจดหมายเหตุเอกชนในรูปแบบอื่นที่สำคัญอีกอย่างจดหมายเหตุชุมชน (community archives) เช่น พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านจ่าทวี ชมรมคนรักศรีราชา จดหมายเหตุส่วนบุคคล (personal archives) เช่น หอจดหมายเหตุ พุทธทาส อินทปัญโญ

โดยงานจดหมายเหตุในปัจจุบัน ไม่ได้จำกัดอยู่แค่นักจดหมายเหตุอาชีพเท่านั้น แต่ได้เปิดกว้างให้คนธรรมดาทั่วไปได้เป็นส่วนหนึ่งของการสร้างความทรงจำ อ.ดร.นยา ได้แนะนำตัวอย่างที่น่าสนใจอย่างหอจดหมายเหตุแห่งชาติสิงคโปร์ที่จัดโครงการนักจดหมายเหตุประชาชน (The Citizen Archivist Project) ที่เปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุที่เข้าร่วมโครงการนำภาพนิ่ง ภาพเคลื่อนไหว บันทึกส่วนตัว เรื่องเล่า ฯลฯ ที่เป็นความทรงจำส่วนตัวและคนรอบข้างมาเผยแพร่ ซึ่งเป็นประโยชน์อย่างมากต่อการทำงานประวัติศาสตร์ นอกจากตัวอย่างดีๆ วิทยากรยังได้แนะนำขั้นตอนในการสร้างจดหมายเหตุเอกชน โดยเริ่มจากการกำหนดเป้าหมาย หลักการคัดเลือกหลักฐาน การพิจารณาคุณค่าของหลักฐาน การจัดการ และการรักษาหลักฐาน ในยุคสมัยที่สื่อดิจิทัลมีบทบาทมากเช่นปัจจุบัน นักจดหมายเหตุได้ปรับตัวในการทำงานกับเอกสารดิจิทัล (born digital records) และพัฒนาวิธีการจัดเก็บเอกสารในรูปแบบเดิม (traditional records) ให้อยู่ในรูปแบบดิจิทัล เพื่อการอนุรักษ์เอกสารหายากและเปิดโอกาสให้การเข้าถึงข้อมูลเหล่านี้กว้างขวางและง่ายขึ้น ซึ่งมีส่วนสำคัญอย่างยิ่งต่อการสร้างประวัติศาสตร์สาธารณะ

การสร้างประวัติศาสตร์ไทยเหนือสมัยใหม่และการเมืองของประวัติศาสตร์นิพนธ์ โดย อ.นิตยาภรณ์ พรหมปัญญา ศุกร์ที่ 27 ก.ย.2562 เวลา 13.00-16.00 น. ห้อง 307 คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

อะไรคือ บทบาทของประเทศไทยในสงครามปลดแอกอินโดนีเซีย สรุปบรรยายสัมมนาบัณฑิตศึกษา เรื่อง บทบาทของประเทศไทยในสงครามปลดแอกอินโดนีเซีย โดย อ.ธนัท ปรียานนท์ อาจารย์ประจำสาขาวิชาประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศุกร์ที่ 13 ก.ย.2562 เวลา 13.00-16.00 น. ห้อง 307 คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

อะไรคือ บทบาทของประเทศไทยในสงครามปลดแอกอินโดนีเซีย 

สรุปโดย วัฒนา กีรติชาญเดชา

ในการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างประเทศของเนเธอร์แลนด์ อินโดนีเซียและประเทศไทยจะให้ความสำคัญอยู่กับ VOC หรือช่วงรัชกาลที่ 5 แต่แทบจะมีน้อยมากในงานที่พูดถึงช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่สอง ในบริบทของความขัดแย้งระหว่างเนเธอร์แลนด์และอินโดนีเซียในสงครามต่อสู้เพื่อเรียกร้องเอกราช

นั่นคือบทบาทของไทยในความสัมพันธ์อย่างไม่เป็นทางการบนฐานะตลาดค้าอาวุธและประตูสู่โลกภายนอกของฝ่ายเรียกร้องเอกราชของอินโดนีเซีย

ในความสัมพันธ์อย่างเป็นทางการระหว่างอินโดนีเซียและไทย แม้ว่าจะมีการติดต่อทางการทูตและการรับรองประเทศใหม่กับรัฐบาลของปรีดี พนมยงค์ โดยให้ความช่วยเหลือเป็นอย่างดี แต่ภายหลังรัฐประหาร 2490 ท่าทีของไทยเปลี่ยนไปโดยไม่สนับสนุนอินโดนีเซียอย่างเป็นทางการอีกต่อไป จนท้ายที่สุดประเทศไทยมีการติดต่อทางการทูตและให้การสนับสนุนอย่างฉับพลัน 10 วันก่อนได้รับเอกราช

ในความสัมพันธ์ที่ไม่เป็นทางการ นอกเหนือจากฟิลิปปินส์และสิงคโปร์ ไทยเป็นตลาดมืดอีกแห่งที่ฝ่ายเรียกร้องเอกราชอินโดนีเซียทำการติดต่อค้าขายซื้ออาวุธ เนื่องจากไทยในภายหลังสงครามโลกครั้งที่สองมีอาวุธในตลาดมืดที่ได้จากการปลดอาวุธทหารญี่ปุ่นและอาวุธจากความช่วยเหลือสหรัฐอเมริกาที่ลักลอบนำมาขาย กรุงเทพฯ จึงเป็นแหล่งค้าอาวุธเถื่อนหลังสงครามโลกครั้งที่สองที่ซัพพอร์ตขบวนการเรียกร้องเอกราชในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

แล้วอะไรทำหน้าที่เป็น "ท่อน้ำเลี้ยง" ของฝ่ายเรียกร้องเอกราชอินโดนีเซียในไทย

ชายผู้นั้น คือ John Coast นักเขียนชื่อดังที่มีอีกบทบาทหนึ่งในฐานะผู้จัดหาอาวุธและเครือข่ายต่างประเทศของฝ่ายอินโดนีเซีย โดยมีฐานปฏิบัติการในประเทศไทย John Coast อดีตเป็นทหารผ่านศึกชาวอังกฤษ และทำงานในสถานทูตอังกฤษ ก่อนลาออกมาร่วมกับฝ่ายต่อต้านการปกครองของเนเธอร์แลนด์ในอินโดนีเซีย นั่นเป็นเบื้องหลังที่ทำให้เขามีเครือข่ายในกรุงเทพฯ

สะพานเชื่อมระหว่าง John Coast กับอินโดนีเซีย คือ เครืื่องบินจดทะเบียนในประเทศไทยผ่านบริษัท Pacific Overseas Airlines Siam ที่ Coast ดีลเพื่อให้เครื่องบินเถื่อนจอดในไทยได้ โดยทำหน้าที่ขนคนและอาวุธในเส้นทางกรุงเทพฯ-อินโดนีเซีย โดยใช้สนามบินที่สงขลา ซึ่งอยู่ภายใต้การดูแลของพลตรีไชย ประทีปะเสนเป็นจุดแวะพัก นอกจากนี้ยังมีการใช้เครื่องบินของสายการบิน Siamese Airway ขนคนไปยังอินโดนีเซีย ด้วย

นอกจาก Coast แล้ว ยังมี Richard Cobley อดีตทหารผ่านศึกชาวอังกฤษเป็นผู้ขนฝิ่นจากอินโดฯ มาขายในตลาดมืด โดยอาศัยเครื่องบินเดินทางอย่างผิดกฎหมาย ก็อาศัยสนามบินที่สงขลา ดอนเมือง และคลองเตย (คลองเตยของบริติชแอร์เวย์) โดยมีสายสัมพันธ์กับบริษัท P&M ของ ม.ร.ว.พงศ์อมร กฤดากร ที่นายหน้าจัดการข้อยุ่งยากทางกฎหมาย ซึ่งมีความเชื่อมโยงกับ Siameric Company ที่มี ม.ร.ว.เทพฤทธิ์ เทวกุล (น่าจะทำ Shipping) คอยทำหนังสือลงจอดให้ Cobley ในขณะเดียวกันที่สงขลา ม.จ. รังษิยากร อาภากร เป็นผู้ดูแล

นอกจากนี้ยังมีบทบาทของทุนอเมริกันจาก American Indonesian Corporation ของ Matthew Fox ผ่านทาง Bangkok Brokerage Company ซึ่งเป็นนายหน้า ภายหลังที่ยอกยาการ์ตาถูกยึด จึงทำให้ฝ่ายอินโดนีเซียไม่สามารถค้าขายโดยตรงกับสิงคโปร์ได้ จึงย้ายตลาดมายังภูเก็ตแทน

รัฐบาลเนเธอร์แลนด์ต้องการหยุดยั้ง จึงต้องเข้ามาติดต่อกับหน่วยงานในเมืองไทย แต่รัฐบาลไทยไม่มีปฏิกิริยาตอบโต้ และปล่อยให้เครื่องบินผิดกฎหมายบินเข้าออกเรื่อย ๆ บทบาทของรัฐบาลไทยจึงมีส่วนในความเคลื่อนไหวผิดกฎหมาย เพราะรัฐบาลไทยไม่ได้พยายามควบคุมเรื่องดังกล่าว ตลอดจนมีบุคคลระดับสูงในรัฐบาลมีส่วนเกี่ยวข้อง

นี้เป็นบทบาทของไทยในความสัมพันธ์ที่ไม่เป็นทางการในสงครามปลดแอกอินโดนีเซียในฐานะซัพพลายเออร์เครื่องมือที่นำไปสู่เอกราช

วันพุธที่ 12 มิ.ย.2562 ชั้น 4 อาคารศรีศรัทธา คณะรัฐศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง

 โดย ชนิกานต์ หาญสุวาณิชย์ นักศึกษาชั้นปีที่ 3 สาขาประวัติศาสตร์ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

การเดินทางของโมโมทาโร่และเหล่าผองเพื่อนสัตว์เพื่อไปปราบปีศาจร้ายที่คอยรังควานผู้คนได้กลายเป็นหนึ่งในตำนานที่โด่งดังเรื่องหนึ่งของญี่ปุ่น โดยน้อยคนนักที่จะทราบว่าต้นกำเนิดของโมโมทาโร่หรือเด็กชายที่เกิดจากลูกท้อนั้นมาจากจังหวัดโอคายาม่า ซึ่งเป็นจังหวัดหนึ่งในภูมิภาคคันไซและได้รับสมญานามว่า “ดินแดนแห่งแสงตะวัน” โดยภายในจังหวัดโอคายาม่ามีสถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติและประวัติศาสตร์หลายแห่ง

ดิฉันได้รับโอกาสจากกองส่งเสริมการพัฒนาและสวัสดิการเด็ก เยาวชน และครอบครัว กรมกิจการเด็กและเยาวชน กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ และสาขาวิชาประวัติศาสตร์ โดยผ่านการคัดเลือกให้เข้าร่วมโครงการ JENESYS 2018  ซึ่งเป็นโครงการแลกเปลี่ยนระหว่างประเทศญี่ปุ่นและประเทศในภูมิภาคเอเชีย-แปซิฟิก ในหัวข้อ “26th  Batch ASEAN + Timor-Leste Youth Leader Exchange” กลุ่มการปกป้องมรดกทางวัฒนธรรม ให้ได้มาศึกษาประวัติศาสตร์และสัมผัสกลิ่นอายของวัฒนธรรมญี่ปุ่น ณ สถานที่แห่งนี้

ดิฉันได้ใช้เวลาอยู่ในประเทศญี่ปุ่นตั้งแต่วันที่ 19-26 มีนาคม พ.ศ. 2562 เป็นระยะเวลาทั้งสิ้น 8 วัน  โดยในช่วงสองวันแรกดิฉันและบรรดาเพื่อนๆ จากกลุ่มประเทศอาเซียนได้เข้าร่วมพิธีเปิดโครงการรับฟังการบรรยายของผู้ทรงคุณวุฒิและเข้ารับการอบรมมารยาทพื้นฐานในการใช้ชีวิตอยู่ในประเทศญี่ปุ่น ณ จังหวัดโตเกียว รวมถึงมีการแนะนำตัวเพื่อทำความรู้จักเพื่อนๆในกลุ่มจากประเทศต่างๆ ซึ่งจะต้องอยู่ด้วยกันกว่าหนึ่งอาทิตย์ และเมื่อสิ้นสุดการบรรยายแล้ว ผู้เข้าร่วมโครงการในกลุ่มการปกป้องมรดกทางวัฒนธรรม ทุกคนต้องเดินทางไปยังจังหวัดโอคายาม่าโดยรถไฟความเร็วสูงชินคันเซ็น โดยใช้เวลาเพียง 5 ชั่วโมงจากโตเกียว พวกเราได้ไปเยี่ยมชมเขตเมืองเก่าและสถานที่ท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ต่างๆ ในจังหวัดโอคายาม่า เช่น เมืองทามาชิม่า (Tamashima area) ซึ่งเป็นเขตท่าเรือที่ครั้งหนึ่งเคยรุ่งเรืองในอดีต สวนอนุรักษ์นกกระเรียน (Kibitsuru no sato: Home of crane) ซึ่งเป็นสัตว์หายากที่อยู่คู่กับประเทศญี่ปุ่นมาเป็นเวลานานและมักปรากฏอยู่ในตำนานหรือนิยาย เขตอนุรักษ์คุราชิกิ บิคัง (Kurashiki Bikan historical quater) สวนโอคายาม่า โคราคุเอ็น (Okayama Korakuen Garden) ซึ่งเป็นสถานที่ที่มีทิวทัศน์สวยงามและเป็นที่ตั้งของปราสาทโอคายาม่า โดยในสถานที่นี้ดิฉันได้เข้าร่วมเล่นเกมโทเซ็นเกียว (Tosenkyo: Japanese fan tossing game) เป็นหนึ่งในเกมโบราณที่มีมาตั้งแต่ในสมัยเอโดะ รวมถึงยังได้เดินทางไปยัง หลุมศพโบราณสึคุริยามะ (Tsukuriyama Ancient Tomb) และ ศาลเจ้าคิบิทสึ จินจา (Kibitsu Jinja Shrine)

นอกจากจะได้เยี่ยมชมสถานที่ท่องเที่ยวอันเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของญี่ปุ่นแล้ว ดิฉันยังได้มีโอกาสเรียนรู้ชีวิตความเป็นอยู่และแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมกับชาวญี่ปุ่นทั้งจากการร่วมพูดคุยและทำกิจกรรมร่วมกันระหว่างผู้เข้าร่วมโครงการและนักศึกษาชาวญี่ปุ่นมหาวิทยาลัยคิบิ รวมไปถึงการได้ลองใช้ชีวิตกับครอบครัวอุปถัมภ์ชาวญี่ปุ่นเป็นเวลา 1 คืน ซึ่งดูแลดิฉันเป็นอย่างดีทำให้รู้สึกอบอุ่นเสมือนอยู่ “บ้าน”จริง ๆ

การที่ได้เข้าร่วมโครงการJENESYS นอกจากจะทำให้ได้สัมผัสกับวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ที่ผสมผสานอยู่ในสถานที่ท่องเที่ยวแล้ว ดิฉันยังได้รับมิตรภาพดี ๆ ทั้งจากเพื่อนชาวไทย เพื่อนชาวญี่ปุ่น และเพื่อน ๆ จากประเทศในกลุ่มอาเซียน รวมถึงยังได้เรียนรู้การอยู่และทำงานร่วมกับผู้อื่น โดยดิฉันต้องขอขอบคุณโครงการJENESYS กรมกิจการเด็กและเยาวชน และคณะอาจารย์ในคณะศิลปศาสตร์ สาขาประวัติศาสตร์ทุกท่านที่ทำให้ดิฉันได้รับประสบการณ์อันล้ำค่านี้

 เพื่อนผู้เข้าร่วมโครงการชาวฟิลิปปินส์ ชาวไทยและชาวสิงคโปร์          

  เขตอนุรักษ์คุราชิกิ บิคัง

จะ "หาเรื่อง" กับประวัติศาสตร์อย่างไร? โดย ธงชัย วินิจจะกูล ศุกร์ที่ 5 ก.ค.2562 เวลา 13.00-16.00 น. ห้อง 107 คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์