ในแง่ของวิธีเขียน วิธีนำเสนอ มันอาจดูล้าสมัยสำหรับคนอ่านยุคนี้ แต่คุณค่าของงานชิ้นนี้มีอย่างแน่นอน

ปี ๒๕๖๑ ที่ผ่านมาเป็นปีที่ครบวาระ “๑๐๐ ปี ชาตกาล” ของนักเขียนคนสำคัญของไทยหลายคน

หนึ่งในนั้นคือ “เสนีย์ เสาวพงศ์” นามปากกาของ “ศักดิ์ชัย บำรุงพงศ์” ผู้เขียนนิยายเรื่อง “ปีศาจ” ที่คนไทยจำนวนมากรู้จักดีในฐานะนิยายเล่มหลักของวงวรรณกรรมไทยที่ส่งผลสะเทือนต่อความคิดของผู้คนในสังคม

ปีศาจแต่งขึ้นในช่วงปลายทศวรรษที่ ๒๔๙๐ หลังเสนีย์กลับจากประจำการในทวีปอเมริกาใต้ในฐานะเจ้าหน้าที่ทางการทูต ก่อนที่จะ “โดนเก็บ” ในยุคของจอมพลสฤษดิ์เนื่องจากมีเนื้อหาวิพากษ์สังคมไทย ก่อนที่จะกลับมาสู่สายตาผู้อ่านอีกครั้งในยุคก่อนและหลังเหตุการณ์ ๑๔ ตุลาคม ๒๕๑๖ ในฐานะวรรณกรรมเพื่อชีวิตและอยู่ยั้งยืนยง ได้รับการกล่าวถึงทุกครั้งเมื่อระบอบอำนาจนิยมหวนกลับมาสู่สังคมไทย...อ่านบทสัมภาษณ์เต็มได้ในเว็บไซด์ "สารคดี" 

สัมมนาบัณฑิตศึกษา ภาคการศึกษา 2/2562 จัดทุกวันจันทร์แรกของเดือน ณ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์

"แม่บ้านการเมือง: ภรรยาคณะราษฎรกับการปฏิวัติ 2475 ผ่านอุดมการณ์ครอบครัว"

ชานันท์ ยอดหงส์ วิทยากร

ผศ.ดร. เชาวฤทธิ์ เชาว์แสงรัตน์ ดำเนินรายการ

วิราวรรณ นฤปิติ สรุปงานสัมมนา

     กรอบคิดสำคัญของหัวข้อนี้คือ วิทยากรนำเสนอความเป็นสมัยใหม่ที่มองผ่านการศึกษากรอบคิดเพศสภาพ (Gender) วิทยากรได้ศึกษาบทบาทของผู้หญิงในประวัติศาสตร์ไทย โดยในช่วงต้นมีการเล่าถึงบริบทของผู้หญิงในสังคมจารีตว่าส่วนมากแล้วสตรีในรั้วในวังมีสถานะที่ไม่เท่าเทียมกับบุรุษ ทักษะ ความรู้ต่างๆ ที่สอนในวังก็ทำเพื่อความสวยงามหรือเป็นที่บันเทิงใจต่อบุรุษเท่านั้น อาทิ งานเย็บปักถักร้อย การรำละคร เป็นต้น เรียกได้ว่าบทบาทสตรีในสังคมปิตาธิปไตยมีอยู่อย่างจำกัด ต่อมาเมื่อมีการศึกษาแบบแผนตะวันตกเข้ามาแพร่หลายในสยาม การศึกษาสมัยใหม่นี้ทำให้เกิดสำนึกความเท่าเทียมเกิดขึ้นระหว่างครูและนักเรียนขึ้น

     ภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 คณะราษฎร ซึ่งส่วนใหญ่มีพื้นเพมาจากสามัญชน ขึ้นมามีบทบาทนำบนพื้นที่ทางการเมือง ผลที่ตามมาก็คือเป็นการสร้างอุดมการณ์ครอบครัวขึ้น ในลักษณะที่ตรงกันข้ามกับสังคมจารีต สตรีชนชั้นกลางได้รับเกียรติทั้งหน้าบ้านและหลังบ้านไม่แพ้บรรดาสามีของพวกเธอ พวกเธอเป็นทั้ง เมีย แม่ มิ่ง มิตร ผู้โลดแล่นอยู่ในรัฐประชาชาติ บทบาทของสตรีในสังคมใหม่มีทั้งการส่งเสริมสุขภาพสตรี การเผยแพร่ความรู้ด้านโภชนาการ การสาธารณะสุข และงานสังคมสงเคราะห์ ในระหว่างช่วง 2480 – 2490 ดูเหมือนว่ามีการแบ่งแยกบทบาทและหน้าที่ของสตรีและบุรุษขึ้น งานหน้าบ้านเป้นของบุรุษและงานหลังบ้านเป็นของสตรี แต่ก็ไม่เป็นเช่นนั้นเสมอไป เพราะสามารถเห็นได้จากสตรีคนสำคัญผู้เป็นภริยาของนายกรัฐมนตรีที่ขึ้นมาทำหน้าที่แทนสามีของพวกเธอได้อย่างลงตัว อาทิ ท่านผู้หญิงพูนศุข พนมยงค์ ท่านผู้หญิงละเอียด พิบูลสงคราม เป็นต้น  

วันศุกร์ 18 มกราคม 2562 เวลา 13.00-16.00 น. ห้องกระจกริมน้ำชั้น 1 คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์

บันทึกภาพงานสัมมนาเมื่อวันที่ 27 ตุลาคม 2561 ณ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

บทสังเคราะห์และกล่าวปิดโครงการ โดย รศ.ดร.วิศรุต พึ่งสุนทร (หัวหน้าโครงการ) (คลิกแถบบันทึกภาพด้านบน)

Hayden White | “จริยศาสตร์ของประวัติศาสตร์นิพนธ์: บทวิเคราะห์แนวคิดของเฮย์เดน ไวท์” โดย อ.ดร.ตามไท ดิลกวิทยรัตน์ (คลิกแถบบันทึกภาพด้านบน)

รอบที่ 1 Portfolio ระหว่าง 1-15 ธันวาคม 2561

อำนาจและเครือข่ายท้องถิ่นในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย หลังการรัฐประหาร พ.ศ. 2549

โดย ผศ. ศุทธิกานต์ มีจั่น

ดำเนินรายการโดย อ.ดร.ตามไท ดิลกวิทยรัตน์

วันที่ 30 พฤศจิกายน 2561 เวลา 13.00-16.00 น.

สรุปโดย วิราวรรณ นฤปิติ

ที่ผ่านมา นักวิชาการด้านรัฐศาสตร์ที่ศึกษาการเมืองไทยมักจะกล่าวถึงเครือข่ายทางการเมือง ว่าเป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยให้ทำความเข้าใจการเมืองไทยได้ดีมากขึ้น แต่ทว่ายังมีงานวิชาการน้อยชิ้นที่กล่าวถึงเครือข่ายทางการเมืองในฐานะหน่วยของการศึกษาทางวิชาการ เนื่องจากต้องอาศัยการลงพื้นที่เก็บข้อมูลเชิงลึกเป็นจำนวนมาก อีกทั้งเครือข่ายทางการเมืองในฐานะหน่วยของการศึกษายังเปลี่ยนแปลงไปได้ตลอดเวลาเนื่องจากมีปัจจัยที่เข้าไปส่งผลกระทบได้หลายทาง งานวิจัยของ ผศ. ศุทธิกานต์นี้จึงมีคุณูปการที่สำคัญมากสำหรับการทำความเข้าใจการเมืองหลังพ.ศ. 2549 เป็นต้นมา

งานวิจัยแบ่งกรอบเวลาออกเป็นสามช่วง ได้แก่ ก่อนรัฐธรรมนูญปี 2540 ระหว่างใช้รัฐธรรมนูญปี 2540 และหลังรัฐประหารปี 2549 นอกจากการเมืองระดับท้องถิ่นแล้วยังทำให้มองเห็นภาพความเปลี่ยนแปลงสำคัญในการเมืองระดับชาติของไทยด้วย จากเดิมก่อนการประกาศใช้รัฐธรรมนูญ เรามีรัฐราชการที่รวมศูนย์อำนาจไว้ที่ศูนย์กลางและมีอำนาจมาก ในขณะเดียวกันมันทำให้ภาคการเมืองอ่อนแอ จนกระทั่งมีการประกาศใช้รัฐธรรมนูญฉบับปี 2540 ทำให้ภาคการเมืองเข้มแข็งขึ้นมา เกิดพรรคการเมืองขนาดใหญ่ ทำให้ประชาชนส่วนภูมิภาคต่างๆ สามารถเข้าร่วมกำหนดชะตาการเมืองระดับชาติได้ผ่านการเลือกตั้ง เป็นการกระจายอำนาจบริหารไปยังท้องถิ่นทั่วประเทศ การเมืองไทยภายใต้รัฐธรรมนูญฉบับ 2540 นี้ ยังสร้างวัฒนธรรมการเมืองขึ้นใหม่ คือการมีส่วนร่วมของประชาชน และกิจกรรมทางการเมืองผ่านการนำเสนอนโยบายของพรรคการเมืองก็ถูกจัดสรรประโยชน์ต่อท้องถิ่นเป็นอย่างดี ในช่วงเวลานี้พรรคการเมืองเป็นจุดเชื่อมโยงสำคัญต่อเครือข่ายอำนาจระดับท้องถิ่นที่มีอยู่เดิม

จุดเปลี่ยนที่สำคัญเกิดขึ้นเมื่อมีการทำรัฐประหาร พ.ศ. 2549 ในภาพรวมที่สำคัญคือองค์กรราชการกลับเข้ามามีบทบาทในการเมือง ได้แก่ กองทัพ กลายเป็นผู้มีบทบาททั้งรักษาความสงบและกุมอำนาจงานบริหาร เรียกได้ว่าเป็นการรวมศูนย์อำนาจไว้ที่ส่วนกลางแบบรัฐราชการได้อีกครั้งหนึ่ง ทั้งนี้เครือข่ายอำนาจการเมืองท้องถิ่นมีปฏิกิริยาที่น่าสนใจยิ่ง พวกเขาทั้งไม่แสดงอาการต่อต้านแต่กลับปรับตัวเข้ากับการเมืองหลังรัฐประหารได้อย่างง่ายดาย โดยอาศัย ‘เครือข่าย’ ที่สร้างจากความสัมพันธ์ส่วนตัวระหว่างกลุ่มผู้มีอำนาจท้องถิ่นกับข้าราชการ (ทหาร ผู้ว่าราชการจังหวัด นายอำเภอ ฯลฯ) พวกเขาไม่กังวลต่อการกระจายทรัพยากรลงสู่พื้นที่ อีกทั้งยังมองว่าสะดวกมากกว่าทำงานผ่านพรรคการเมืองเสียด้วยซ้ำ!

เสียดินแดนในแบบเรียนไทย สมัยรัชกาลที่ 5 ถึง พ.ศ.2487

โดย อ.ดร.วาสิฏฐี ชัยขันธ์ 

ดำเนินรายการโดย รศ.ดร.จุฬาพร เอื้อรักสกุล

สรุปโดย วิราวรรณ นฤปิติ

          สมัยรัชกาลที่ 5 แบบเรียนซึ่งมีผู้แต่งเป็นชาวต่างชาติหรือชาวไทยที่ได้รับการศึกษาจากเมืองนอก ส่วนมากบรรจุความรู้ทางภูมิศาสตร์ พงศาวดาร การอ่านแผนที่ แต่ยังไม่มีวิชาประวัติศาสตร์และยังไม่มีการอธิบายเรื่องเสียดินแดน จนกระทั่ง ร.ศ. 112 (พ.ศ. 2446)  ฝรั่งเศสนำเรือรบเข้ามารุกรานยังแม่น้ำเจ้าพระยา แบบเรียนจึงถูกปรับเปลี่ยนให้มีการสอนเรื่องเสียดินแดนในเวลาต่อมาคือราวทศวรรษ 2460 องค์ความรู้เรื่องเสียดินแดนถูกบรรจุไว้พร้อมกับวิชาประวัติศาสตร์ไทยแบบราชอาณาจักร ที่เน้นพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ของอาณาจักรโบราณมาตั้งแต่ยุคสุโขทัย ล้านนา อยุธยา และรัตนโกสินทร์ ณ ช่วงเวลาหลังจากนี้ การศึกษาได้อยู่ภายใต้การควบคุมดูแลของกระทรวงธรรมการ ซึ่งได้ตีพิมพ์แบบเรียนในลักษณะดังกล่าวและใช้สอนในโรงเรียนอย่างแพร่หลาย ผู้แต่งแบบเรียนได้แก่ครูชาวไทยที่แต่งตำราและส่งไปยังกระทรวงธรรมการเพื่อตรวจสอบ หากตำรานั้นได้รับการรับรองจากผู้ทรงคุณวุฒิก็จะได้รับการตีพิมพ์

          ราวทศวรรษที่ 2470 เป็นต้นมา แนวคิดเรื่องเสียดินแดนไม่ใช่เพียงแพร่หลายอยู่ในแวดวงการศึกษาเท่านั้น เนื่องจากมรดกของการศึกษาสมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์ ทำให้แนวคิดเรื่องเสียดินแดนแพร่กระจายไปยังคนทุกกลุ่มทุกชนชั้นที่ได้รับการศึกษาภาคปฐมจากรัฐ ในช่วงนี้มีการจัดพิมพ์แบบเรียนทั้งแบบเก่าและแบบปรับปรุงใหม่ขึ้นมาก องค์ความรู้เรื่องเสียดินแดนจึงแพร่ไปพร้อมกับองค์ความรู้ประวัติศาสตร์ไทย เพิ่มเติมด้วยรูปแบบการนำเสนอด้วยแผนที่ ยิ่งทำให้องค์ความรู้เป็นที่เข้าใจมากยิ่งขึ้นจากการทำให้องค์ความรู้มาอยู่ในรูปแบบภาพประกอบ หลัง พ.ศ. 2475 จอมพล ป. พิบูลสงคราม เป็นผู้ทำให้องค์ความรู้เรื่องเสียดินแดนอยู่ในพื้นที่ทางการเมือง มรดกตกทอดจากยุคสมบูรณาญาสิทธิราชย์จึงไม่ได้ตายลงไปแต่กลับถูกปลุกขึ้นมารับใช้แนวทางชาตินิยมทางการทหารในสมัยต่อมา    

การผลิตสร้างความรู้และประวัติศาสตร์ความคิดฝ่ายซ้ายอินโดนีเซียช่วง 1940s-1960s โดย ธิติ แจ่มขจรเกียรติ เวลา 13.00-16.00 น. ห้อง 307 

วิทยากรผู้นำเสนอ ธิติ แจ่มขจรเกียรติ นักศึกษาปริญญาเอก Department of Southeast Asian Studies, University of California, Berkeley
วิทยากรผู้ดำเนินรายการ ผศ.ดร. อรอนงค์ ทิพย์พิมล

วันพุธ ที่ 7 และวันพฤหัส ที่ 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2561 เวลา 9.00-16.00 ณ บริเวณอาคารคณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ศูนย์รังสิต

โดยธีมงานของปีนี้คือ..."วันพีซ (One Piece)" เตรียมพบกับ...

🐳 ข้อมูลการรับนักศึกษาใหม่ด้วยระบบ TCAS ปีการศึกษา 2562

🐳 วิชาต่าง ๆ ที่น่าสนใจ ทั้งอาณาบริเวณศึกษาที่จะลงลึกในรายละเอียดของแต่ละพื้นที่ วิชาการสร้างสรรค์และนำเสนอผลงาน ที่จะทำให้เรารู้ลึกถึงการเป็นนักประวัติศาสตร์ตัวจริงหัวข้อเฉพาะต่าง ๆ ที่น่าสนใจ ที่ครอบคลุมทั้งเศรษฐกิจ การเมือง สังคม วัฒนธรรม หรือแม้แต่วิทยาศาสตร์!!

🐳 ล่าสมบัติทางความรู้ ด้วยเกมสนุก ๆ จากนักศึกษาสาขาประวัติศาสตร์ พร้อมของรางวัลสุดพิเศษ