ประชาสัมพันธ์

จดหมายเหตุดิจิทัลเอกชน : เมื่อเอกสารของเรากลายเป็นหลักฐานประวัติศาสตร์

โดย อ.ดร. นยา สุจฉายา ศุกร์ที่ 23 ส.ค.2562 ห้อง 307 คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

สรุปโดย วิราวรรณ นฤปิติ

ปัจจุบันสื่อดิจิทัลเป็นช่องทางการเผยแพร่ความรู้ที่ได้รับความนิยมอย่างกว้างขวาง ดังที่ปรากฏหอจดหมายเหตุดิจิทัลเอกชนที่นอกจากจะมีประโยชน์ในด้านการท่องเที่ยวแล้ว ยังทำให้การศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ประวัติศาสตร์ครอบครัว อัตชีวประวัติบุคคล ประวัติศาสตร์สังคม เศรษฐกิจ การเมืองไม่ว่าจะระดับองค์กร สถาบัน ห้างร้าน สมาคม ฯ เต็มไปด้วยความหลากหลาย ผ่านทางช่องทางสื่อสังคมออนไลน์ในรูปแบบเว็บไซต์ ยูทูป เฟซบุ๊ก อินสตาแกรม ทวิตเตอร์ เช่น ThaiPublica iLaw The 101 World เพจบุคคลสาธารณะทางเฟซบุ๊ก ทั้งด้านอัตชีวประวัติ ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ฯลฯ เหล่านี้ที่ใช้สื่อออนไลน์เป็นฐานในการเผยแพร่ข้อมูลทั้งวิชาการและกึ่งวิชาการ รวมทั้งมีการปรับตัวของสำนักพิมพ์ยักษ์ใหญ่และสำนักพิมพ์น้องใหม่อีกมากมาย ที่หันเข้าหาช่องทางในการเผยแพร่ออนไลน์ และให้ความสำคัญกับการจัดเก็บข้อมูลดิจิทัลอย่างจริงจัง

สาขาวิชาประวัติศาสตร์ได้เล็งเห็นความสำคัญของสื่อดิจิทัล โอกาสในการพัฒนาวิชาชีพ และพันธกิจของนักประวัติศาสตร์ที่ปรับตัวตามโลกปัจจุบันนี้ จึงได้พัฒนาหลักสูตรการเรียนการสอนในระดับปริญญาโท หมวดวิชาประวัติศาสตร์สาธารณะ โดยจะเริ่มจัดการเรียนการสอนในปี พ.ศ. 2563 วิชาที่เปิดสอนประกอบไปด้วย 1) สัมมนาประวัติศาสตร์กับสื่อ (Seminar in History and the Media) 2) สัมมนาการสะสมและพิพิธภัณฑ์ (Seminar in Collecting and the Museum) 3) จดหมายเหตุและการอนุรักษ์ (Archive and Preservation) และ 4) สัมมนาประวัติศาสตร์สาธารณะ (Public History Seminar) เพื่อเป็นการเตรียมความพร้อมด้านการฝึกทักษะทางวิชาการประวัติศาสตร์ ที่สามารถนำไปปรับใช้ได้อย่างหลากหลาย

ก่อนที่หลักสูตรจะเปิดใช้จริงในปีหน้า สาขาวิชาประวัติศาสตร์ได้จัด “สัมมนาเชิงปฏิบัติการ: จดหมายเหตุดิจิทัล” ไปเมื่อวันศุกร์ที่ 23 สิงหาคม 2562 โดยได้เชิญ อ.ดร.นยา สุจฉายา อาจารย์ประจำภาควิชาบรรณารักษศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เป็นวิทยากรในหัวข้อ “จดหมายเหตุดิจทัลเอกชน: เมื่อเอกสารของเรากลายเป็นหลักฐานประวัติศาสตร์” ตลอดจนเยี่ยมชมการปฏิบัติงานจริงที่สำนักหอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

คำว่า “จดหมายเหตุ” ไม่ได้หมายถึงเพียงแค่เอกสารราชการที่บันทึกเหตุการณ์สำคัญของรัฐเท่านั้น แต่ยังหมายรวมทั้ง วัตถุ สิ่งของที่อยู่ในชีวิตของสังคม ปัจจุบันบริษัทเอกชนทั้งในต่างประเทศและประเทศไทยต่างตื่นตัวกับการสร้างหอจดหมายเหตุขององค์กร หรือจดหมายเหตุธุรกิจ (business archives / corporate archives) อันเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการสร้างแบรนด์ (branding) ของบริษัท นอกจากนั้นยังมีจดหมายเหตุเอกชนในรูปแบบอื่นที่สำคัญอีกอย่างจดหมายเหตุชุมชน (community archives) เช่น พิพิธภัณฑ์พื้นบ้านจ่าทวี ชมรมคนรักศรีราชา จดหมายเหตุส่วนบุคคล (personal archives) เช่น หอจดหมายเหตุ พุทธทาส อินทปัญโญ

โดยงานจดหมายเหตุในปัจจุบัน ไม่ได้จำกัดอยู่แค่นักจดหมายเหตุอาชีพเท่านั้น แต่ได้เปิดกว้างให้คนธรรมดาทั่วไปได้เป็นส่วนหนึ่งของการสร้างความทรงจำ อ.ดร.นยา ได้แนะนำตัวอย่างที่น่าสนใจอย่างหอจดหมายเหตุแห่งชาติสิงคโปร์ที่จัดโครงการนักจดหมายเหตุประชาชน (The Citizen Archivist Project) ที่เปิดโอกาสให้ผู้สูงอายุที่เข้าร่วมโครงการนำภาพนิ่ง ภาพเคลื่อนไหว บันทึกส่วนตัว เรื่องเล่า ฯลฯ ที่เป็นความทรงจำส่วนตัวและคนรอบข้างมาเผยแพร่ ซึ่งเป็นประโยชน์อย่างมากต่อการทำงานประวัติศาสตร์ นอกจากตัวอย่างดีๆ วิทยากรยังได้แนะนำขั้นตอนในการสร้างจดหมายเหตุเอกชน โดยเริ่มจากการกำหนดเป้าหมาย หลักการคัดเลือกหลักฐาน การพิจารณาคุณค่าของหลักฐาน การจัดการ และการรักษาหลักฐาน ในยุคสมัยที่สื่อดิจิทัลมีบทบาทมากเช่นปัจจุบัน นักจดหมายเหตุได้ปรับตัวในการทำงานกับเอกสารดิจิทัล (born digital records) และพัฒนาวิธีการจัดเก็บเอกสารในรูปแบบเดิม (traditional records) ให้อยู่ในรูปแบบดิจิทัล เพื่อการอนุรักษ์เอกสารหายากและเปิดโอกาสให้การเข้าถึงข้อมูลเหล่านี้กว้างขวางและง่ายขึ้น ซึ่งมีส่วนสำคัญอย่างยิ่งต่อการสร้างประวัติศาสตร์สาธารณะ

สัมมนาบัณฑิตศึกษา

การสร้างประวัติศาสตร์ไทยเหนือสมัยใหม่และการเมืองของประวัติศาสตร์นิพนธ์ โดย อ.นิตยาภรณ์ พรหมปัญญา ศุกร์ที่ 27 ก.ย.2562 เวลา 13.00-16.00 น. ห้อง 307 คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

บันทึกความทรงจำ ณ โอคายาม่า โครงการ JENESYS 2018

โดย ชนิกานต์ หาญสุวาณิชย์ นักศึกษาชั้นปีที่ 3 สาขาประวัติศาสตร์ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

การเดินทางของโมโมทาโร่และเหล่าผองเพื่อนสัตว์เพื่อไปปราบปีศาจร้ายที่คอยรังควานผู้คนได้กลายเป็นหนึ่งในตำนานที่โด่งดังเรื่องหนึ่งของญี่ปุ่น โดยน้อยคนนักที่จะทราบว่าต้นกำเนิดของโมโมทาโร่หรือเด็กชายที่เกิดจากลูกท้อนั้นมาจากจังหวัดโอคายาม่า ซึ่งเป็นจังหวัดหนึ่งในภูมิภาคคันไซและได้รับสมญานามว่า “ดินแดนแห่งแสงตะวัน” โดยภายในจังหวัดโอคายาม่ามีสถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติและประวัติศาสตร์หลายแห่ง

ดิฉันได้รับโอกาสจากกองส่งเสริมการพัฒนาและสวัสดิการเด็ก เยาวชน และครอบครัว กรมกิจการเด็กและเยาวชน กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ และสาขาวิชาประวัติศาสตร์ โดยผ่านการคัดเลือกให้เข้าร่วมโครงการ JENESYS 2018 ซึ่งเป็นโครงการแลกเปลี่ยนระหว่างประเทศญี่ปุ่นและประเทศในภูมิภาคเอเชีย-แปซิฟิก ในหัวข้อ “26th Batch ASEAN + Timor-Leste Youth Leader Exchange” กลุ่มการปกป้องมรดกทางวัฒนธรรม ให้ได้มาศึกษาประวัติศาสตร์และสัมผัสกลิ่นอายของวัฒนธรรมญี่ปุ่น ณ สถานที่แห่งนี้

ดิฉันได้ใช้เวลาอยู่ในประเทศญี่ปุ่นตั้งแต่วันที่ 19-26 มีนาคม พ.ศ. 2562 เป็นระยะเวลาทั้งสิ้น 8 วัน โดยในช่วงสองวันแรกดิฉันและบรรดาเพื่อนๆ จากกลุ่มประเทศอาเซียนได้เข้าร่วมพิธีเปิดโครงการรับฟังการบรรยายของผู้ทรงคุณวุฒิและเข้ารับการอบรมมารยาทพื้นฐานในการใช้ชีวิตอยู่ในประเทศญี่ปุ่น ณ จังหวัดโตเกียว รวมถึงมีการแนะนำตัวเพื่อทำความรู้จักเพื่อนๆในกลุ่มจากประเทศต่างๆ ซึ่งจะต้องอยู่ด้วยกันกว่าหนึ่งอาทิตย์ และเมื่อสิ้นสุดการบรรยายแล้ว ผู้เข้าร่วมโครงการในกลุ่มการปกป้องมรดกทางวัฒนธรรม ทุกคนต้องเดินทางไปยังจังหวัดโอคายาม่าโดยรถไฟความเร็วสูงชินคันเซ็น โดยใช้เวลาเพียง 5 ชั่วโมงจากโตเกียว พวกเราได้ไปเยี่ยมชมเขตเมืองเก่าและสถานที่ท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ต่างๆ ในจังหวัดโอคายาม่า เช่น เมืองทามาชิม่า (Tamashima area) ซึ่งเป็นเขตท่าเรือที่ครั้งหนึ่งเคยรุ่งเรืองในอดีต สวนอนุรักษ์นกกระเรียน (Kibitsuru no sato: Home of crane) ซึ่งเป็นสัตว์หายากที่อยู่คู่กับประเทศญี่ปุ่นมาเป็นเวลานานและมักปรากฏอยู่ในตำนานหรือนิยาย เขตอนุรักษ์คุราชิกิ บิคัง (Kurashiki Bikan historical quater) สวนโอคายาม่า โคราคุเอ็น (Okayama Korakuen Garden) ซึ่งเป็นสถานที่ที่มีทิวทัศน์สวยงามและเป็นที่ตั้งของปราสาทโอคายาม่า โดยในสถานที่นี้ดิฉันได้เข้าร่วมเล่นเกมโทเซ็นเกียว (Tosenkyo: Japanese fan tossing game) เป็นหนึ่งในเกมโบราณที่มีมาตั้งแต่ในสมัยเอโดะ รวมถึงยังได้เดินทางไปยัง หลุมศพโบราณสึคุริยามะ (Tsukuriyama Ancient Tomb) และ ศาลเจ้าคิบิทสึ จินจา (Kibitsu Jinja Shrine)

นอกจากจะได้เยี่ยมชมสถานที่ท่องเที่ยวอันเป็นมรดกทางวัฒนธรรมของญี่ปุ่นแล้ว ดิฉันยังได้มีโอกาสเรียนรู้ชีวิตความเป็นอยู่และแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมกับชาวญี่ปุ่นทั้งจากการร่วมพูดคุยและทำกิจกรรมร่วมกันระหว่างผู้เข้าร่วมโครงการและนักศึกษาชาวญี่ปุ่นมหาวิทยาลัยคิบิ รวมไปถึงการได้ลองใช้ชีวิตกับครอบครัวอุปถัมภ์ชาวญี่ปุ่นเป็นเวลา 1 คืน ซึ่งดูแลดิฉันเป็นอย่างดีทำให้รู้สึกอบอุ่นเสมือนอยู่ “บ้าน”จริง ๆ

การที่ได้เข้าร่วมโครงการJENESYS นอกจากจะทำให้ได้สัมผัสกับวัฒนธรรมและประวัติศาสตร์ที่ผสมผสานอยู่ในสถานที่ท่องเที่ยวแล้ว ดิฉันยังได้รับมิตรภาพดี ๆ ทั้งจากเพื่อนชาวไทย เพื่อนชาวญี่ปุ่น และเพื่อน ๆ จากประเทศในกลุ่มอาเซียน รวมถึงยังได้เรียนรู้การอยู่และทำงานร่วมกับผู้อื่น โดยดิฉันต้องขอขอบคุณโครงการJENESYS กรมกิจการเด็กและเยาวชน และคณะอาจารย์ในคณะศิลปศาสตร์ สาขาประวัติศาสตร์ทุกท่านที่ทำให้ดิฉันได้รับประสบการณ์อันล้ำค่านี้

เพื่อนผู้เข้าร่วมโครงการชาวฟิลิปปินส์ ชาวไทยและชาวสิงคโปร์

เขตอนุรักษ์คุราชิกิ บิคัง

สัมมนาบัณฑิตศึกษา

History and Language: Language as a Historical Source โดย Dr. Patrick McCormick, Visiting Scholar สาขาประวัติศาสตร์ คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ในวันที่ 21 พฤษภาคม 2562 เวลา 13:00 -15:00 น.ห้อง 301 คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์

สัมมนาบัณฑิตศึกษา

รัฐบาลนายกพระราชทาน สัญญา ธรรมศักดิ์กับขบวนการนักศึกษา: จากความร่วมมือสู่ความเพิกเฉย พ.ศ. 2516-2518 โดย อ.ธนพงษ์ จิตต์สง่า จันทร์ที่ 29 เม.ย. ห้อง 307 คณะศิลปศาสตร์ ท่าพระจันทร์

บรรยายสาธารณะ