วิทยานิพนธ์ระดับมหาบัณฑิต ปี 2531
กรมโฆษณาการกับการโฆษณาอุดมการณ์ทางการเมืองของรัฐ (พ.ศ.2476 - 2487)
โดย สุวิมล พลจันทร
ดาวน์โหลดได้ที่ https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:112228

บทคัดย่อ

         วิทยานิพนธ์นี้มุ่งจะศึกษาประวัติความเป็นมาและบทบาทของกรมโฆษณาการในการโฆษณาเผยแผ่อุดมการณ์ทางการเมืองของรัฐ ตั้งแต่ พ.ศ. 2476-2487
         หลังจากเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ.2475 แล้ว รัฐบาลคณะราษฎรเผชิญกับปัญหาหลายอย่าง ที่สำคัญคือ การที่ประชาชนไม่มีความเข้าใจการปกครองระบอบประชาธิปไตย จึงมีการระดมการใช้สื่อประเภทต่าง ๆ ทั้งการปาฐกถา เอกสาร วิทยุกระจายเสียง เพลง ละคร เพื่อโฆษณา อบรม เผยแผ่ความรู้ ความเข้าใจการปกครองระบอบประชาธิปไตย เพื่อให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมในการปรับปรุงประเทศตามหลัก 6 ประการของคณะราษฎรที่ได้ประกาศไว้ การระดมการใช้สื่อประเภทต่าง ๆ ให้มารวมอยู่ในหน่วยงานการโฆษณาที่จัดตั้งขึ้น คือ"กองการ โฆษณา" เมื่อวันที่ 3 พฤษภาคม พ.ศ. 2476 ต่อมาถูกยกฐานะเป็น "สำนักงานโฆษณาการ" (2476) และ "กรมโฆษณาการ" (2483)
         จากการศึกษาพบว่าความมุ่งมั่นในการเผยแผ่การปกครองใหม่นั้น ได้กระทำอย่างเร่งรีบ อันเป็นเป้าหมายและหน้าที่หลักของหน่วยงานนี้ตลอดมา จนกระทั่งเกิดเหตุการณ์กบฏบวรเดช ส่งผลให้แนวโน้มการอธิบายประชาธิปไตยถูกแทรกด้วยลัทธิชาตินิยมแต่นั้นมา ลัทธิชาตินิยมจะถูกนำไปเพิ่มเป็นส่วนหนึ่งของอุดมการณ์ทางการเมืองของรัฐและเพิ่มมากขึ้นเรื่อย ๆ เมื่อเข้าสู่การบริหารของรัฐบาลจอมพลแปลก พิบูลสงคราม ตั้งแต่ พ.ศ.2481 ในลักษณะที่เป็น "นโยบายสร้างชาติ" และลัทธิชาตินิยมจะกลายเป็นคำอธิบายเป้าหมายต่าง ๆ ของอุดมการณ์ทางการเมืองของรัฐแทน การโฆษณาอุดมการณ์ทางการเมืองของรัฐจะเปลี่ยนแปลงอย่างชัดเจนในสงครามมหาเอเชียบูรพา เมื่อวันที่ 25 มกราคม พ.ศ.2485 การโฆษณาอุดมการณ์ทางการเมืองของรัฐในช่วงนี้ มีลักษณะการโฆษณาชวนเชื่อ (Propaganda) ให้เชื่อผู้นำ เป็นการใช้ "ลิทธิผู้นำ"หรือ "ลัทธิอำนาจนิยม" ที่เน้นตัว "ผู้นำ" และ "ทหาร" แทน จึงไม่ปรากฏลักษณะการโฆษณาระบอบประชาธิปไตยในระยะนี้เลย
         ดังนั้นกล่าวได้ว่า การเติบโตของกรมโฆษณาการตลอดระยะเวลา พ.ศ.2476-2487ในการ โฆษณาอุดมการณ์ทางการเมืองของรัฐนั้น ไม่ใช่เป็นการขยายเพื่อรองรับการโฆษณา เผยแผ่อบรมอุดมการณ์ทางการเมืองของรัฐเพื่อรัฐที่มีการปกครองระบอบประชาธิปไตย เพราะพบว่าการโฆษณาอุดมการณ์ทางการเมืองของรัฐเพื่อรัฐที่มีการปกครองระบอบประชาธิปไตยนั้นได้กระทำอย่างจริงจังในระยะเวลาสิน ๆ เท่านั้น คือ ช่วงปี พ.ศ.2476-2480 หลังจากนี้เป้าหมายและหน้าที่หลักในการจัดตั้งกรมโฆษณาการนั้นได้ถูกบิดเบือน และเปลี่ยนแปลงไป กรมโฆษณาการหรือปัจจุบัน คือ- กรมประชาสัมพันธ์ (2496) ได้กลายเป็นเป้าหน่วยงานของรัฐบาลชุดต่าง ๆ เพื่อทำหน้าที่เผยแผ่อุดมการณ์ทางการเมืองของรัฐ เพื่อบุคคลหรือกลุ่มบุคคล หรือลัทธิใดลัทธิหนึ่งเท่านั้น