วิทยานิพนธ์ระดับมหาบัณฑิต ปี 2534
บทบาทของชาวจีนและชาวตะวันตกต่อกิจการเหมืองแร่ดีบุกของมณฑลภูเก็ตตั้งแต่ต้นพุทธศตวรรษที่ 25 - พ.ศ.2474
โดย พวงทิพย์ เกียรติสหกุล
ดาวน์โหลดได้ที่ https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:118461

บทคัดย่อ

          วิทยานิพนธ์เรื่อง “บทบาทของชาวจีนและชาวตะวันตก ต่อกิจการเหมืองแร่ดีบุกของมณพลภูเก็ต ตั้งแต่ต้นพุทธศตวรรษที่ 25 - พ.ศ. 2474” มีความมุ่งหมายที่จะศึกษาถึงบทบาทของชาวจีนและชาวตะวันตก ซึ่งเป็นผู้มีบทบาทในการนำเอาปัจจัยการผลิต อันได้แก่ แรงงาน เงินทุน ตลอดจนเทคนิคการทำเหมืองที่ทันสมัยเข้ามาใช้ จนส่งผลให้กิจการเหมืองแร่ของมณฑลภูเก็ตพัฒนาไปสู่อุตสาหกรรมการทำเหมืองแร่แบบใหม่
          จากการศึกษาพบว่า ในส่วนของชาวจีนได้เข้ามามีส่วนร่วมในกิจการทำเหมืองแร่ โดยการเข้ามาเป็นแรงงาน และนายเหมืองหรือผู้ร่วมลงทุนกับผู้ว่าราชการเมือง ซึ่งเป็นผู้ที่มีอำนาจในการควบคุมการให้ประทานบัตรมานับตั้งแต่ต้นพุทธศตวรรษที่ 25 แล้ว ต่อมาภายหลังจากที่รัฐได้ดำเนินนโยบายในการปรับปรุงระบบการจัดเก็บภาษีอากร โดยการดึงอำนาจการจัดเก็บภาษีอากรของผู้ว่าราชการเมืองเข้าสู่ส่วนกลาง และเปิดให้มีการประมูลผูกขาดเป็นเจ้าภาษีนายอากรอย่างเสรี ส่งผลให้ชาวจีนซึ่งแต่เดิมเคยมีบทบาทในฐานะผู้ร่วมลงทุนกับผู้ว่าราชการเมือง และชาวจีนกลุ่มใหม่ซึ่งส่วนใหญ่อพยพมาจากเมืองปีนังและสิงคโปร์ เข้ามามีบทบาทในการลงทุนในกิจการเหมืองแร่ดีบุกโดยตรง โดยในระยะแรกที่ยังมีระบบเจ้าภาษีนายอากร ชาวจีนที่เข้ามามีบทบาทในกิจการทำเหมืองขนาดใหญ่จะเป็นชาวฮกเกี้ยนในบังคับสยาม และเป็นเจ้าภาษีนายอากร ทั้งนี้เพราะได้เปรียบในเรื่องการหมุนเวียนเงินทุนจากการผูกขาดภาษีอากร เทคนิคการทำเหมืองในช่วงนี้จะพัฒนาจากเหมืองขนาดเล็กประเภทเหมืองแล่นและเหมืองคล้า ไปสู่การทำเหมืองขนาดใหญ่ อันได้แก่ เหมืองหาบและเหมืองปล่อง ซึ่งอาศัยความชำนาญ แรงงาน และเงินทุนมากกว่า ในระยะที่ 2 หลังจากการยกเลิกระบบเจ้าภาษีนายอากรลงในปีพ.ศ. 2462 ผู้ที่เข้ามามีบทบาททำเหมืองจะเป็นชาวจีนที่เคยทำเหมืองขนาดกลาง ในช่วงที่ยังมีระบบเจ้าภาษีนายอากร และนายเหมืองชาวจีนกลุ่มใหม่ซึ่งมีทั้งที่เป็นจีนกวางตุ้ง แคะ และไหหลำ และบางคนอยู่ในบังคับอังกฤษ ส่วนลักษณะการหมุนเวียนเงินทุนในระยะนี้ อาศัยกำไรจากการตั้งร้านค้าเครื่องอุบโภคบริโภค การตั้งร้านรับแลกเปลี่ยนเงินตรา และกิจการโพยก๊วน ในด้านของเทคนิคและวิธีการทำเหมืองยังคงนิยมทำเหมืองหาบ
          ชาวจีนยังมีบทบาทในกิจการซื้อขายและถลุงแร่ดีบุกด้วย ชาวจีนที่เป็นเจ้าภาษีรับซื้อแร่ดีบุกจะมีอำนาจในการบังคับซื้อและกำหนดราคาแร่ของราษฎรที่ทำเหมือง หลังปีพ.ศ. 2436 ส่วนกลางยกเลิกภาษีรับซื้อแร่ดีบุก ให้การซื้อขายแร่ดีบุกของราษฎรเป็นไปอย่างเสรี ส่วนการซื้อขายดีบุกคอเวอนแมนต์ อยู่ภายใต้การผูกขาดของห้างโกหงวน ที่เมืองปีนัง ของตระกูล ณ ระนอง ในด้านการถลุงแร่ ชาวจีนที่เป็นเจ้าภาษีนายอากรมีบทบาทในการถลุงแร่แบบจีน โดยการหลอมเป็นแท่งก่อนส่งไปยังเมืองปีนัง แต่ภายหลังจากที่ชาวตะวันตกเข้ามาตั้งห้างรับซื้อแร่ดีบุกไปถลุง ยังโรงถลุงแบบตะวันตกในเมืองปีนัง มีผลทำให้การถลุงแร่ของชาวจีนเสื่อมลง