สารนิพนธ์ระดับมหาบัณฑิต ปี 2539
บทบาทของตลาดนัดจตุจักรที่มีต่อชุมชนกรุงเทพฯ และปริมณฑล พ.ศ. 2525-2537
โดย ธานี กุลแพทย์
ดาวน์โหลดได้ที่ https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:118877

บทคัดย่อ

         สารนิพนธ์ฉบับนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาพัฒนาการของตลาดนัดจตุจักร ตลอดจนบทบาทของตลาดนัดที่มีต่อชุมชนกรุงเทพฯ และปริมณฑล ทั้งทางด้านเศรษฐกิจ สังคมการเมือง โดยทำการศึกษา “ตลาดนัดจตุจักร” ในส่วนที่เป็นตลาดการค้าภายใต้การบริหารงานของกรุงเทพมหานครนับแต่ปี พ.ศ.2525 อันเป็นปีที่เปิดดำเนินการตลาดนัดพหลโยธิน ซึ่งต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็นตลาดนัดจตุจักรจนถึงปี พ.ศ.2537 อันเป็นปีที่กรุงเทพมหานครมีนโยบายปรับเปลี่ยนตลาดนัดจตุจักรให้เป็นตลาดนัดลอยฟ้า
         ผลการศึกษาพบว่าตลาดนัดจตุจักรที่เกิดขึ้นปี พ.ศ.2525 นั้นมีปัจจัยประการแรกจากนโยบายของรัฐ สมัยพลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันท์ เพื่อเตรียมพื้นที่สำหรับการฉลองสมโภชน์สองร้อยปีกรุงรัตนโกสินทร์ เพื่อให้สถานที่แห่งนี้เป็นที่เชิดหน้าชูตาของประเทศและสอดคล้องกับนโยบายพัฒนาประเทศตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจสังคมแห่งชาติฉบับที่ 4 (พ.ศ.2520-2524) และฉบับที่ 5 (พ.ศ.2525-2529) ประการที่สองคือการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็วของกรุงเทพมหานครศูนย์กลางความเจริญของประเทศ ได้นำไปสู่ปัญหาความแออัดภายในเมือง ดังนั้นรัฐจึงมีความจำเป็นต้องกระจายชุมชนออกสู่ชานเมืองให้มากขึ้น
         “ตลาดนัดจตุจักร” อยู่ภายใต้ความรับผิดชอบของกองอำนวยการตลาดนัดกรุงเทพมหานครหน่วยงานที่ขึ้นตรงต่อผู้ว่าราชการกรุงเทพฯ ทั้งนี้นับแต่สมัยของพล.ต.จำลองเข้ามาดำรงตำแหน่งผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานครเป็นต้นมา ส่งผลให้ตลาดนัดจตุจักรเติบโตมีความเปลี่ยนแปลงพร้อมประสบความสำเร็จในการดำเนินกิจการอย่างมาก กล่าวคือได้ทำให้ธรรมชาติของตลาดนัดที่เคยมีมาในสังคมไทยซึ่งเป็นการซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้าที่ไม่ประจำ มีกำหนดเวลาติดตลาดช่วงเวลาใดเวลาหนึ่งเป็นที่รับรู้กันในสังคม ไม่มีหน่วยงานของรัฐรับผิดชอบ ไม่มีกฎเกณฑ์ที่แน่นอนในการปฏิบัติ ความหลากหลายของสินค้า ผู้ค้า ไม่สามารถกำหนดได้เป็นที่แน่นอน ได้เปลี่ยนเป็นตลาดนัดที่มีหน่วยงานของรัฐเข้ามารับผิดชอบดูแลและจัดระบบการจัดการสมัยใหม่ขึ้น คือมีนโยบายบริหารงานที่ชัดเจนเพื่อพัฒนาตลาดนัดจตุจักรให้เป็นไปตามเป้าหมายและอย่างมีทิศทาง พร้อมควบคุมการออกกฎระเบียบปฏิบัติในการค้า เช่นกำหนด เวลา สินค้า และผู้ค้า มีการนำเทคโนโลยีสมัยใหม่มาใช้ในการบริหาร
         ตลอดระยเวลา 12 ปีเต็มของตลาดนัดจตุจักรตลาดนัดแห่งนี้มีความผูกพันกับวิถีการดำเนินชีวิตของผู้คนในชุมชนเช่นเดียวกับตลาดนัดที่เคยมีมาแต่อดีตในสังคมไทย การดำรงอยู่ของตลาดนัดจตุจักรนั้น จึงมีบทบาทต่อชุมชนกรุงเทพฯและปริมณฑลทั้งในด้านเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง ในด้านเศรษฐกิจนั้นทำให้ชุมชนบริเวณจตุจักรและชุมชนบริเวณใกล้เคียงกลายเป็นย่านการค้าใหม่เกิดขึ้น ขณะเดียวกันได้ดึงชุมชนในเขตปริมณฑลเข้ามีส่วนร่วมกิจกรรมโดยการสร้างเครือข่ายทางด้านการค้า ซึ่งเป็นผลโดยตรงในการพัฒนาเศรษฐกิจของผู้ร่วมกิจกรรมในตลาดนัดจตุจักร ส่วนทางสังคมและการเมืองนั้นทำให้ชุมชนแห่งนี้เป็นศูนย์รวมของประชาชนจำนวนมากซึ่งเข้ามาร่วมกิจกรรมทั้งด้านการค้าพบปะแลกเปลี่ยนข่าวสาร รวมทั้งการพักผ่อนและดำเนินกิจกรรมทางการเมือง