วิทยานิพนธ์ระดับมหาบัณฑิต ปี 2540
สังคมล้านช้างตั้งแต่ปลายพุทธศตวรรษที่ 21 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 23
โดย ปิยฉัตร์ สินธุสอาด
ดาวน์โหลดได้ที่ https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:118537

บทคัดย่อ

         วิทยานิพนธ์เล่มนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อศึกษาพัฒนาการของสังคมล้านช้างตั้งแต่ปลายพุทธศตวรรษที่ 21 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 23 เพราะเป็นช่วงเวลาที่สังคมล้านช้างได้ผ่านการบูรณาการและเป็นช่วงเวลาที่มีหลักฐานมากพอให้ศึกษา
         ผลของการศึกษาพบว่าสังคมล้านช้างเป็นสังคมที่มีพัฒนาการและมีการเปลี่ยนแปลงอย่างต่อเนื่อง โดยล้านช้างได้ปรากฏตัวขึ้นตั้งแต่ปลายพุทธศตวรรษที่ 19 เพราะมีหลักฐานต่าง ๆ เช่นศิลาจาริกของสุโขทัยพูดถึงการมีอยู่ของอาณาจักรล้านช้างในขณะนั้น ซึ่งสภาพสังคมล้านช้างในช่วงแรก ๆ เป็นสังคมที่ได้มีการรวมตัวกัน โดยได้เริ่มพัฒนาจากสังคมชนาดเล็กมาเป็นสังคมขนาดใหญ่ ภายในสังคมประกอบไปด้วยชนหลายเชื้อชาติ หลายชนเผ่า ทำให้เกิดแตกต่างทางจารีตประเพณี ซึ่งความแตกต่างกันของคนในสังคมช่วงแรก ๆ นี้เป็นปัญหาใหญ่ของชนชั้น ผู้ปกครองที่จะควบคุมคนในสังคมให้อยู่ร่วมกันได้
         สังคมล้านช้างในพุทธศตวรรษที่ 21 เป็นสังคมที่ผ่านการบูรณาการทางสังคมมาเป็นเวลานาน จากการศึกษาที่ผ่านมาพบว่าสังคมล้านช้างในช่วงเวลานี้เป็นช่วงเวลาที่มีสภาพสังคมที่มีความเป็นปึกแผ่น มีความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน มีระบบระเบียบในตัวเอง และมีโครงสร้างทางสังคมที่ชัดเจนกว่าในช่วงเวลาที่ผ่านมา
         สังคมล้านช้างในพุทธศตวรรษที่ 21 มีระบบการปกครองที่มีความชัดเจนโดยเรียกระบบการปกครองในช่วงนี้ว่า "อาญาสี่" และสังคมล้านช้างในช่วงนี้ได้มีการแบ่งชนชั้นเป็นชนชั้นปกครองและชนชั้นใต้ปกครอง นอกจากนี้ความหลากหลายที่เป็นปัญหาของสังคมยังได้รับการแก้ไข โดยการนำพุทธศาสนามาเป็นสื่อในการไกล่เกลี่ยให้คนในสังคมอยู่ร่วมกันอย่างสันติตามหลักธรรมของศาสนาพุทธ และการออกกฎหมายที่มีลายลักษณ์อักษร และมีบทลงโทษที่ชัดเจนใช้ระงับข้อพิพาท นอกจากนี้ยังได้มีการออกวรรณกรรมเพื่อให้ประชาชนใช้เป็นแนวทางในการดำเนินชีวิต ซึ่งถือว่าเป็นอีกมาตราการหนึ่งของผู้ปกครองที่ใช้ควบคุมคนในสังคม
         สังคมล้านช้างในสมัยพระเจ้าสุริยวงศาธรรมิกราชเป็นสังคมอีกช่วงหนึ่งที่ผ่านการบูรณาการ ถึงแม้ก่อนหน้านี้สังคมล้านช้างจะพบกับสภาพที่เสื่อมโทรมจากการตกเป็นเมืองขึ้นของพม่า และจากการที่ต้องพบกับสภาพความขัดแย้งภายในสังคม แต่ก็ไม่ได้ทำให้สังคมล้านช้างในช่วงนี้เสื่อมโทรมลง ซึ่งเป็นเพราะรากฐานของสังคมในช่วงพุทธศตวรรษที่ 21 ได้มีความเป็นระบบระเบียบมาก จึงไม่ยากที่จะนำสิ่งต่างๆ เช่นการนำกฎหมายมาปรับปรุงเพื่อให้เหมาะสมกับสภาพของสังคม ซึ่งทั้งจากกฎหมายและวรรณกรรมคำสอนที่เกิดขึ้นในช่วงนี้ทำให้เห็นว่าสังคมล้านช้างในช่วงนี้ไม่ต่างจากสังคมล้านช้างในช่วงพุทธศตวรรษที่ 21 แต่จะแตกต่างกันตรงที่สังคมล้านช้างในช่วงหลังนี้ได้เพิ่มวรรณกรรมคำสอนและมีการเปลี่ยนแปลงกฎหมายให้มีความชัดเจน โดยตัดหลักธรรมทางพุทธศาสนาออกเพื่อใช้เป็นตัวควบคุมคนในสังคมแทน
         ดังนั้นผลของการศึกษาจึงพอสรุปได้ว่า สังคมล้านช้างในช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 21 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 23 เป็นสังคมที่ค่อนข้างมีความมั่นคง และมีความเป็นระเบียบแบบแผนในตัวเองอย่างเด่นชัด