วิทยานิพนธ์ระดับปรัชญาดุษฎีบัณฑิต ปี 2565
"คอมมิวนิสม์" ในทัศนะของปัญญาชนพุทธสมัยใหม่: ประวัติศาสตร์ภูมิปัญญาของกระบวนการกลายเป็นพุทธสมัยใหม่ในประเทศไทยปลายพุทธศตวรรษที่ 24 ถึง 25
โดย วิราวรรณ นฤปิติ
ดาวน์โหลดได้ที่ https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:302868

บทคัดย่อ

         กลางพุทธศตวรรษที่ 25 เป็นช่วงของการพัฒนาพุทธศาสนาเข้าสู่สภาวะสมัยใหม่ซึ่งได้รับมรดกมาจากปลายพุทธศตวรรษที่ 24 ปรากฏออกมาอย่างเด่นชัดที่สุด พัฒนาการทางภูมิปัญญาศาสนาพุทธพัฒนาแยกออกไปเป็นสองทางคือศาสนาพุทธแบบราชการไทยกับศาสนาพุทธสมัยใหม่ อย่างหลังนี้ได้นำทฤษฎีของลัทธิคอมมิวนิสม์เข้ามาเป็นไวยากรณ์ร่วมในการอธิบายพัฒนาการของสังคมและประวัติศาสตร์ไทยแทนที่ศาสนาพุทธแบบราชการไทย
         การศึกษานี้เริ่มโดยตั้งคำถามกับประวัติศาสตร์นิพนธ์กระแสหลักของพุทธไทยที่มักควบรวมเอาพัฒนาการของศาสนาพุทธไทยเข้าเป็นหนึ่งเดียวกับบทบรรยายทางรัฐชาติ และใช้วิธีวิจัยทางประวัติศาสตร์ในการวิเคราะห์ชุดหลักฐานที่แสดงให้เห็นว่าศาสนาพุทธแบบราชการไทยเลือกรับพัฒนาการทางการศึกษาบาลีไวยากรณ์ ในขณะเดียวกันก็ปฏิเสธการมีส่วนร่วมกับขบวนการรื้อฟื้นพุทธ ผลคือการปฏิรูปการศึกษาของราชวงศ์จักรีได้สร้างปัญญาชนพุทธสมัยใหม่ขึ้นมาซึ่งเป็นผู้อ่านและตีพิมพ์ทฤษฎีมาร์กซิสม์ลงในนิตยสาร อักษรสาส์น พ.ศ. 2492 – 2495 ปัญญาชนพุทธสมัยใหม่เหล่านี้ได้แสดงให้เห็นถึงการสั่นคลอนความรู้ทางญาณวิทยาเดิม (epistemic uncertainty) พหุนิยมของศาสนา (religious pluralism) การคุกคามของสุญนิยมหรือการล่มสลายของศีลธรรม (threat of nihilism) วิทยาศาสตร์กับศาสนา (science and religions) สงคราม (war) และการทำลายสิ่งแวดล้อม (environment destruction) ด้วยวิธีคิดแบบวัตถุนิยมประวัติศาสตร์และวัตถุนิยมวิภาษวิธี
         โดยสรุป นี่เป็นพัฒนาการทางภูมิปัญญาศาสนาที่สำคัญแต่ถูกละเลยไปจากประวัติศาสตร์นิพนธ์ศาสนาพุทธไทยกระแสหลัก และเป็นการเผยให้เห็นถึงการท้าทายกระบวนทัศน์ศาสนาพุทธของรัฐราชการไทยอย่างตรงไปตรงมาจนก่อให้เกิดการปรับปรุงอิทธิพลของศาสนาพุทธ ของรัฐราชการอย่างสำคัญ ความหวังของพวกเขาคือการมุ่งมั่นเปลี่ยนแปลงสังคมในระดับมูลฐานซึ่งยกย่องให้ประชาชนเป็นองค์ประธานของประวัติศาสตร์แห่งชาติและเพื่อเป็นการทำทางไปสู่อนาคตยุคพระศรีอาร์ยเมตไตรยซึ่งวางอยู่บนพื้นฐานความเชื่อของชาวพุทธมาโดยตลอด