วิทยานิพนธ์ระดับมหาบัณฑิต ปี 2566
ความสัมพันธ์ระหว่างวงศ์พระป่าสายพระอาจารย์มั่น ภูริทตฺโต กับราชสำนัก คณะสงฆ์ และชนชั้นนำกรุงเทพ ทศวรรษ 2470 ถึง 2530
โดย สพล องค์พิเชฐเมธา
ดาวน์โหลดได้ที่ https://digital.library.tu.ac.th/tu_dc/frontend/Info/item/dc:314489

บทคัดย่อ

         วงศ์พระป่าถือกำเนิดขึ้นในช่วงกลางพุทธศตวรรษที่ 25 โดยมีรากฐานมาจากกลุ่มพระกรรมฐานในคณะธรรมยุติเมืองอุบลราชธานี นำโดยพระอาจารย์มั่น ภูริทตฺโต ก่อนที่จะเคลื่อนย้ายไปเผยแผ่ในดินแดนอีสานเหนือจนมีบรรดาศิษย์ติดตามมากมาย เกิดเป็น “วงศ์พระป่าสายพระอาจารย์มั่น ภูริทตฺโต” พัฒนาการของวงศ์พระป่าสัมพันธ์กับปัจจัยด้านการปกครองคณะสงฆ์ นับตั้งแต่ยุคสมบูรณาญาสิทธิราชย์กระทั่งคณะราษฎรอภิวัฒน์เปลี่ยนแปลงการปกครอง โดยในช่วงแรก สถานะของวงศ์พระป่าไม่ได้มีความมั่นคงนักและยังคงได้รับความศรัทธาเฉพาะในดินแดนอีสาน ต่อมาในช่วงกลางทศวรรษ 2470 วงศ์พระป่ามีการปรับปรุงความสัมพันธ์กับเจ้าคณะปกครอง จึงเป็นใบเบิกทางให้วงศ์พระป่าค่อย ๆ ขยายบารมีเข้ามามีปฏิสัมพันธ์กับองคาพยพต่าง ๆ ในกรุงเทพ โดยเฉพาะความสัมพันธ์กับเครือข่ายศิษย์วัดบวรนิเวศวิหารในทศวรรษ 2500 ก่อนจะเชื่อมโยงไปสู่ชนชั้นนำกลุ่มอื่น ๆ และสังคมไทย ด้วยการสนับสนุนของสื่อสิ่งพิมพ์ ส่วนความสัมพันธ์กับราชสำนักของรัชกาลที่ 9 นั้น เริ่มขึ้นช่วงกลางทศวรรษ 2510 ด้วยแรงผลักดันทางการเมืองท่ามกลางการเคลื่อนไหวของพคท. ก่อนที่จะพัฒนาเป็นพระราชศรัทธาส่วนพระองค์ ที่ทำให้สายสัมพันธ์ยืนยาวต่อมาอีกหลายทศวรรษถึงแม้ปัจจัยทางการเมืองจะเบาบางลง สายสัมพันธ์กับวงศ์พระป่ามีส่วนในการส่งเสริมภาพลักษณ์ทางวัฒนธรรมของราชสำนัก ในขณะเดียวกัน ความศรัทธาของสังคมไทยประกอบกับสายสัมพันธ์กับราชสำนักส่งเสริมให้วงศ์พระป่ามีสถานะเป็นเสมือนพระอรหันต์ของสังคมไทยในที่สุด